Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги о'рта махсус, касб-ҳунар таълими маркази

Эпизоотологик маълумотлар. Касаллик, асосан, собиқ Иттифоқ- нинг жанубий-ғарбий раёнларидаги сув ҳавзаларида кўп учрайди. Балиқларнинг зарарланиши йилнинг баҳор-ёз фаслларида кузатилади, бу эса қо ъзғатувчининг ривожланиши билан боғлиқдир. Посто- диплостомозга турли чучук сув балиқлари (60 турдан ортиқ): зоғорабалиқ, сазан, лешч, қизилкўз, оқ амур, пешанадўнг, қизилқанот, тарашабалиқ, вобла, чавоқбалиқ, густера, олабуға, оқкўз ва бошқалар мойилдир. Бу балиқлар ов қилувчи аҳамиятга эга. Касалликка сезгирлари бу чавоқ ва сеголеткалар. Касалликнинг биринчи клиник белгилари — терида қора доғларни пайдо бўлиши ҳисобланади. 10—12 кунлик чавоқларда ушбу клиник белгилар уларнинг ҳаётининг биринчи кунларида намоён бўлади. Ча- воқлар кучли инвазияланганда улар нобуд бўлиши кузатилади. Инвазиянинг интенсивлиги балиқлар катталашгани сари ошади ва ай- рим хўжаликларда ИЕ-85-100%, 11-150-200 ва ундан ҳам кўп миқдорни ташкил этиши мумкин. Касаллик манбайи — зарарланган балиқлар, моллускалар ва балиқхўр паррандалар (қарқара).
Касалликнинг клиник белгилари. Балиқларда метатсеркарийларнинг кириб қолиш жойларида нуқтасимон қон қуйилади, кейинчалик қора тугунакчага айланувчи қора пигментсизланган доғлар пайдо бўлади. Тугунчанинг (капсуланинг) ичида метатсеркарийлар ва қора пигмент — гемомеланин бўлади. Гемомеланин бу ге- моглобин ва ҳужайра пигменти — хроматофордан иборат. Ча- воқларнинг ўсиши, катталашуви натижасида бу қора доғлар ҳам катталашиб 1—1,6 см гача етади (диаметри) ва кўпинча ўсувчи характерга эга бўлиб, мушак тўқимаси ичига ўсиб бориши мум- кин. Зарарланган чавоқларнинг танаси шаклсизланади, умуртқаси қийшаяди, мўрт бўлиб қолади, эгилувчанлиги йўқолади, ўсиш- дан қолади. Касал балиқлар сув юзасига сузиб чиқади, кучсиз- ланади ва уларни ушлаш осонлашади. Қора доғларни тананинг, организмнинг турли қисмларида: сузгич қанотларида, жабрасида, думида, орқасида, икки ёнларида, кўзнинг шох пардасида, оғиз бўшлиғининг шиллиқ пардасида ва бошқа жойларда кўриш мумкин.
Патогенез. Серкарийлар балиқ организмига кирганида тери ва мушак қатламини жароҳатлайди, личинкалар атрофида бириктирувчи тўқимадан иборат капсула ҳосил бўлгач, тери ва мушак қат- ламининг юмшашига олиб келади. Модда алмашинув жараёни бузилади. Кучли зарарланган жойларда некротик жараён кузатилади, натижада умуртқа поғонасининг қийшайишига олиб келади. Қон таркибида ҳам ўзгариш кузатилади: гемоглобин миқдори ва эри- тротситлар сони камаяди, монотсит ва нейтрофиллар сони эса ошади. Кўп сонли қора доғлар балиқнинг товарлик кўринишини бузади.
Ташхис қора доғ ва тугунакларнинг борлигига қараб қў- йилади. Тугунаклардан намуна олиб микроскопда текширилади ва метатсеркарийларни топиб ташхис қўйилади.