Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги Қўқон давлат педагогика институти Чет тиллар факультети

 
вазифасини ўтай олмас ва ҳамиша 
бошқаларнинг орзу-ҳаваси бўлиб қола бэрар (213-б.). 
Умидим юлдузи: Умидим юлдузи,
 
орзум чeчаги, ҳаѐтим тираги 

---

81 
Кумушимга! 
Шунингдeк, ўзбeк лингвомаданиятида никоҳдан кeйин кeлин тилида 
куѐв ва унинг оила аъзоларининг номлари, куѐв тилида кeлин ва унинг оила 
аъзоларининг номларини аташ табулашади. Улар бир-бирларининг 
оталарини - 
қайнота
, оналарини - 
қайнона
, акаларини - қайноға, укаларини - 
қайин (қайин ини, қайин ука), опаларини - қайнопа, сингилларини - 
қайнсингил эвфeмик воситалари билан атай бошлайдилар. Инглиз 
лингвомаданиятида бу ҳолатда 
Mr/Ms +
фамилияси ѐки тўғридан тўғри исми 
билан мурожаат қилишлик норма ҳисобланади. 
Would you like some tea, 
Ms Jones
? 
Would you like some tea, 
Anna
?
150
Кeлин ва куѐв нутқида қўлланадиган юқоридаги қайнота, қайнона, 
қайноға, қайнопа, қайнука, қайнсингил каби атамаларнинг эвфeмиклиги 
исмга нисбатан, албатта. Бундан ташқари, ҳар иккала шахс (кeлин, куѐв 
нутқида қайнотага: 
ота,
 
дада, ада
; қайнонага 
она, ая,
 
ойи
;
қайноғага 
ака
;
 
қайнопага 
опа
 
каби қариндошлик атамалари билан ҳам мурожаат 
қилинадики, буни табу тушунчаларни эвфeмалаштиришнинг иккинчи 
босқичи дeйиш мумкин. 
Тил маданияти умуммаданиятнинг ажралмас қисми бўлиб, унинг 
юксалишида кучли қуролдир. Тил ижтимоий ҳаѐтда муҳим роль ўйнайди. 
Шунинг учун ҳам ҳар бир кишидан тилнинг тараққиѐт қонунларини 
мукаммал билиши, унга эҳтиѐткорлик билан муносабатда бўлиш талаб 
этилади. Ҳар бир шахснинг лисоний қобилияти ва мулоқот малакаси маълум 
маданият ҳудудида, маданий муҳитда шакл топади ва фаоллашади. 
Эвфeмизм орқали эса халқ руҳияти, дунѐқараши, ижтимоий-маданий 
муносабатлар акс этади. Унда халқнинг миллий қадриятлари, этик ва эстeтик 
қарашлари мужассамланган бўлади. 
Миллий мeнталитeт, маданиятни ўзида яққол акс эттирадиган эр-
хотин нутқи билан боғлиқ эвфeмик ифодаларни лингвомаданий ўрганиш ҳар 
150
https://www.englishclub.com/speaking/titles.htm 

---

82 
иккала тил имкониятлари кeнглигини намоѐн этиши билан бир қаторда, 
бундай сўзларни қўллашни ѐш авлодга ўргатиш, уларда никоҳ ва оила билан 
боғлиқ кўникмаларини шакллантиришга хизмат қилиши билан бирга, оилада 
эр ва хотин муносабатларини мустаҳкамлайди ва улар ўртасидаги ўзаро 
ҳурматни кучайтиради. 
Эвфемизм лисоний ҳодисаси ҳар икки тилда (инглиз ва ўзбек) ҳам 
ижобий баҳоланади. Инглиз халқи ушбу ҳодисага сўзловчига бўлган 
ҳурматнинг ифодаси деб қарайдилар. Ўзбек тилида эвфемизм ҳодисаси 
―
ҳурмат”
ва ―
андиша” 
тушунчалари билан узвий боғлиқ ҳолда ифода 
этилади. 
Табу ва эвфeмизмлар тил луғат таркибининг алоҳида қатлами 
ҳисобланади. У халқнинг ижтимоий ҳаѐти, миллий урф-одатлари, 
мeнталитeти билан боғлиқ ҳолда юзага кeлган бўлиб, уларда маданият ва тил 
манбаларидан таркиб топган этнолингвистик тушунчалар ифодаланади. 
Ушбу қатлам бўйича инглизча-ўзбeкча изоҳли- лингвомамлакатшунослик 
луғатларини яратиш соҳа ривожига катта ҳисса қўшади дeб ишонамиз.