`Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги олий таълим тизими педагог ва раҳбар кадрларини

 
4-мавзу: Трансформация қилинган тўқималарни регенерацияси ва 
селекцияси. Озуқа манипуляциялари. Каллусни кўчириш ва селекция 
скрининг қилиш.

---

39
 
тайёрлайди, цитокининлар табақасизланган ҳужайраларни бўлинишига 
(трольифорция) олиб келади. 
Агар таркибида гормон сақламаган озуқа муҳитига поя, барг ёки илдизни 
бир қисмини тиқиб қўйилса, ҳужайраларни бўлиниши амалга ошмайди ва 
каллус 
тўқима 
ҳосил 
бўлмайди. 
Бу 
табақалашган 
ҳужайраларни 
бўлинаолмаслиги билан боғлиқдир (3.1-расм). 
 
Охирги босқични (фазани) характерли томони - ҳужайрани иккиламчи 
қобиғини қалинлашуви ва ҳужайрани бўлинишга бўлган қобилиятини 
йўқотишидир. Дифференциацияга учраган ҳужайралар яна қайтадан бўлиниш 
қобилиятига эга бўлиши учун, уларни дедифференциация бўлиши шарт, яъни 
ҳужайра худди меристемаа ҳолатига қайтиши керак. Табақаланган 
ҳужайраларни кўпайтириш тартибсиз, анархия шаклида ўсишга олиб келади ва 
оқибатда каллус тўқима ҳосил бўлади. 
Шундай қилиб, ихтисослашган ҳужайраларни каллус тўқималарга 
айланиши ҳужайра бўлинишини кучайтириш билан боғлиқ бўлиб, табақалаш 
жараёнида, ҳужайра бўлиниш қобилиятини йўқотади. Ҳар бир ҳужайранинг 
ўсиши уч босқичда ўтади: 
бўлиниш; 
чўзилиш; 
табақаланиши (дифференцировка). 
Озуқа муҳити таркибида цитокининларни бўлмаслиги тамаки ўсимлигини 
ўзак қатлами паренхимасида ҳужайра циклини тўсиб қўяди. Шунинг учун ҳам 
агар озуқа муҳити таркибида фақатгина ауксин бўлса, ҳужайра бўлинмайди ва 
тўрт кунлик даврдан кейин чўзилиб, ўсишга ўтади. 
Ауксинларсиз, фақат цитокининларни ўзлари ҳам гормон сақламаган озуқа 
муҳитига ўхшаб, ўсимликни қаришига олиб келади. Тамаки ўсимлиги мисолида 
келтирилган далиллар.