Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги олий таълимнинг

Бошкаришга тизимлаштирилган қараш 
Бошқарувга биринчи қизиқиш 1911 йилда кузатилган. Худди 
ўша пайтда Фредерик У. Тейлор ўзининг анъанавий равишда 
бошқарувни илм ва тадқиқотнинг мустакил соҳаси деб тан 
олинишининг бошланиши деб ҳисобланган «Илмий бошкарувнинг 
тамойиллари» деган китобини нашр этди. Албатта, ташкилот 
максадларига унумли равишда эришиш учун уни тизимлаштирилган 
ҳолда бошкариш тушунчаси дархол пайдо булмаган. Бу концепция 
узоқ муддат мобайнида, XIX асрнинг урталаридан бошлаб 
асримизнинг 20-йилларигача ривожланиб келган. Бошқарувга 
дастлабки қизиқишнинг асосий кучи булиб Англияда бошланган 
саноат революцияси бўлган. Аммо, бошқарувнинг ўзи ташкилотнинг 
ривожланишига ва муваффакиятига жиддий ҳисса қўшади деган ғоя 

---

29 
илк бор Америкада пайдо бўлди. 
Бир неча омиллар замонавий бошқарувнинг ватани бўлиб 
нимага айнан Америка бўлганини тушунишга ёрдам беради. Хатто 
XX аср бошида Қўшма Штатлар инсон ўзининг келиб чиқиши, 
миллати 
билан 
боглиқ 
бўлган 
кийинчиликларни 
ўзининг 
омилкорлигини намоён қилиб енгиб чиққан амалдаги ягона мамлакат 
эди. Ўз тақдирини яхшилашга интилган миллионлаб европаликлар 
XIX асрда Америкага кўчиб келишди, бу эса меҳнатсевар 
инсонлардан иборат бўлган ғоят катта иш кучи бозорини ташкил 
этди. Қўшма Штатлар пайдо булганидан бошлаб таълим олишни 
хохлаган барча инсонлар учун таълим ғоясини жиддий равишда 
қўллаб келган. Таълим бизнесда ҳар хил ролларни , шу жумладан, 
бошқарувни интеллектуаллик билан бажаришга кобилиятли инсонлар 
сонининг усишига ёрдам берди. Қурилиши XIX аср охирида 
тугалланган трансконтинентал темир йуллар Американи дунёдаги энг 
йирик ягона бозорга айлантирди. Қизиқ, ўша пайтда бизнесда давлат 
бошқаруви деярли мавжуд эмас эди. Аралашмаслик ўз бизнеси 
ривожининг бошларида муваффакиятга эришган тадбиркорларга 
монополистларга айланишларига имкон берар эди. Бу ва бошқа 
омиллар йирик тармоқлар, йирик корхоналарнинг ташкил топишини 
вужудга келтирди, бунинг хаммаси бошқарувнинг расмиятчилик 
усулларини талаб қиларди. 
Бошқарувнинг фан, илмий тадқиқот соҳаси сифатида пайдо 
бўлиши ва шаклланиши, қисман, катта бизнес эҳтиёжларига жавоб, 
қисман, саноат революцияси даврида яратилган техниканинт 
афзалликларидан 
фойдаланишга 
уриниш, 
қисман, 
ишни 
бажаришнинг энг самарали усулларини топиш иштиёқида бўлган бир 
нечтагина қизиқувчан инсонларнинг ютуғи эди.