|
3. “Ўзмевасабзавотузумсаноат-холдинг” холдинг
компаниясининг
маркетинг тадқиқотлари ҳақида маълумот
3.1. Маркетинг тадқиқотлари тизимида истеъмолчилар
ҳатти – ҳаракатини ўрганиш
Ҳозирги замон маркетингида шахсий тавсифлар ва истеъмолчи
хатти-ҳаракатининг боғлиқлигига асосланган психо-жуғрофий
сегментация усули кенг қўлланилади. Шуни таъкидлаш жоизки,
бизнинг
амалиётимизда
озиқ-овқат
маҳсулотлари
бозорида
248
истеъмолчилар
хатти-ҳаракатини
тадқиқ
этиш
борасидаги
услубиётлар ва зарурий маълумотлар етарлича эмас.
Тадқиқотнинг муваффақиятли чиқиши, аввало тайёргарлик
ишларининг сифати, экспертлар (респондентлар) билим даражаси,
натижаларга ишлов беришда қўлланиладиган усул ва баҳолаш
мезонларига боғлиқдир. Эътиборли томонлардан бири шундаки,
биринчи навбатда тадқиқотчи ўз мақсадини тўғри йўналтира билиши
ва саволларнинг содда бўлишига эришиши лозим бўлади. Тадқиқотчи
респондентга савол беришдан олдин ўзи бир нечта саволларга жавоб
топиши зарур бўлади. Улар қуйидагича:
саволни кимга ёки кимларга бермоқчи?
респондент саволларга жавоб беришни хоҳлайдими ёки йўқми?
респондент қўйилган саволларга жавоб бера оладими ёки йўқми?
респондент ҳаққоний жавоб бериши учун саволларни қай йўсинда,
қай тарзда ва қай шаклда бериши керак?
Экспертларга талабгорликка тўғри келишини таҳлил қилишнинг
усулларидан бири махсус анкета (сўровнома)ларни тайёрлаш
ҳисобланиб, унга кўрсатилган саволларга жавоб бера бориб, талабгор
чуқур билимдонлигини ҳамда аналитик қобилиятини намоён этмоғи
лозим. Олинган жавобларни баҳолаш учун сонли шкаладан
фойдаланилади.
Олинган маълумотлар инновацион стратегиясини ишлаб
чиқишда муҳим аҳамиятга эга бўлиб, қуйидаги хулосаларга олиб
келади:
истеъмолчи бозорда эркин танлаш ҳуқуқига эга;
бозор
муносабатларига
ўтиш
даромад
бўйича
аҳоли
табақаланишига олиб келади;
ўтиш даврида жамиятдаги ўзгаришлар ҳамда истеъмолчилар хатти-
ҳаракатларидаги ўзгаришларни ҳисобга олиш ҳар бир маркетинг
стратегияларини ишлаб чиқиш асоси ҳисобланади.
Олинган натижалар техника-технология истеъмолчиларининг
психологик суратини яратиш имконини беради.
Шундай қилиб, техника-технология бозори конъюнктураси ва
ундаги истеъмолчиларининг хатти-ҳаракатини ўрганиш шу хулосага
олиб келадики, истеъмол бозори техника-технологияга тўйинмаган,
уларни истеъмолчиларга ўз вақтида самарали етказиб бериш ташкил
этилмаган, бунга тизимли ёндашув амалга оширилмаган, ишлаб
чиқарилаётган маҳсулот ассортименти кенг эмас, истеъмолчилар
маҳсулотларнинг истеъмол қиймати билан боғлиқ бир қанча сифат
249
тавсифларига юқори талаб қўймоқдалар.
Муомала доираларини кўриб чиқиш маркетинг муҳити тузилма
тавсифининг зарур таркибий қисмидир. Гап шундаки, вино
маҳсулотлари ишлаб чиқарувчи ҳар бир корхона қуйидаги гуруҳларга
бирлаштирилиши мумкин бўлган муомала доиралари қуршовида
фаолият юритади:
биринчидан, молиявий ташкилотлар (тижорат банклари, фонд
биржалари, акциядорлар, брокерлик фирмалари);
иккинчидан, давлат ташкилотлари ва муассасаларининг муомала
доиралари (хўжалик фаолиятига маъмурий усуллар билан таъсир
кўрсатувчи гуруҳлар);
учинчидан, оммавий ахборот воситаларининг муомала доиралари
(газета, журнал, радио ва телевидение);
тўртинчидан,
фуқароларнинг
хатти-ҳаракат
гуруҳлари
(жамоатчилик, истеъмолчилар ҳуқуқини ҳимоя қилиш жамияти);
бешинчидан, маҳаллий муомала доиралари;
олтинчидан, туман, шаҳар ва қишлоқлар аҳолиси мисолида кенг
халқ оммаси;
еттинчидан, ички муомала доиралари (хўжаликнинг ишчи ва
хизматчилари).
Ҳаракатдаги корхоналар ўзгарувчан бозор иқтисодиёти
шароитида ўз яшовчанлигини таъминлаш мақсадида кучли ва ожиз
томонларини ҳар томонлама таҳлил қилиши лозим. Ушбу таҳлилни
амалга ошириш учун SWOT – таҳлил усулидан фойдаланилади.
Ушбу усулга асосан, корхонанинг кучли (S) ва ожиз (W)
томонлари, имкониятлари (О) ва хавфлари (Т) аниқланади.
Маркетинг тадқиқотлари тизимида истеъмолчилар хатти-
ҳаракатини ўрганиш муҳим аҳамият касб этади. Истеъмолчи ўта
мураккаб
шахс
саналиб,
уни
ўрганишда
потенциал
истеъмолчиларнинг ҳозирги ва келгусидаги заруриатларини,
эҳтиёжлари ва истакларини ўрганувчи иқтисодий усуллар тизими,
дид ва истакларидаги ўзгаришларга, умуман бозорда истеъмолчининг
хатти-ҳаракатига
таъсир
қилувчи
омилларни
аниқлаш,
қондирилмаган эҳтиёжлари сабабини аниқлаш психологик усуллар
ёрдамида амалга оширилади.
Истеъмолчи томонидан товарни баҳолаш иккита босқич орқали
амалга оширилади:
1. Маслоу назариясига кўра эҳтиёжлар муҳимлиги даражасига
кўра. Мотивлик ҳолати қанчалик юқори поғонада бўлса, шунчалик
250
товар тавсифларининг яшаш учун зарурлиги юқори бўлади.
2. Истеъмолчи шахсий хусусиятига кўра битта мотивлик
поғонасида ётувчи товар тавсифларининг иерархиясига кўра.
Биз ўрганаётган тармоқ маҳсулотлари, яъни вино маҳсулотлари
иккинчи босқичда юқори ўринни эгаллайди.
Шу боисдан, биз ўз тадқиқотларимизда ушбу ҳолатни ҳисобга
олган ҳолда, вино маҳсулотлари истеъмолчиларининг ўзларини
тутишларини ўрганишда танлаб кузатиш, анкета-сўров усулларидан
фойдаландик.
Do'stlaringiz bilan baham: |
