Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги олий таълим тизими педагог ва раҳбар кадрларини

Ўзгарувчан бўлимли схемалар - қоида бўйича свопинг тизими 
фиксирланган бўлимларга асосланаши мумкин. Аммо динамик тақсимлаш 
ѐки ўзгарувчи бўлимли схемалар самарали хисобланади. Чунки улар хамма 
жараѐнлар тўлиқ равишда хотирада жойлашганда, яьни свопинг бўлмаган 
ҳолларда қўлланилади. 
Бу холда, бошида хотира бутунлай бўш ва олдиндан бўлимларга 
бўлинган эмас. Янгидан келаяпган масалага қатьий равишда керакли 
хотиранинг ўзи ажратилади (ундан кўп эмас). Жараѐн чиқарилгандан сўнг, 
хотира вақтинча бўшатилади. Бир қанча вақт ўтгандан сўнг хотира турли 
ўлчамдаги ўзгарувчили сонли бўлимлардан иборат бўлиб қолади.Ёнма-ѐн 
бўлган бўш жойлар бирлаштирилиши мумкин. 
Сахифали хотира - юқорида тавсифланган схемаларда хотирадан 
самарали фойдаланилмайди, шунинг учун хам хотирани тақсимлашнинг 
замонавий схемаларида жараѐнни оператив хотирада узлуксиз блок сифатида 
жойлаштириш кўзда тутилмаган. 
Хотирани сахифали ташкил этишда энг оддий ва энг кенг тарқалган 
усул (ѐки paging), хотиранинг ҳам мантиқий адресли майдони, ҳам физик 
майдонини бир хил ўлчамдаги сахифа ва блоклар тўплами кўринишида 
ташкил этишдир. Бунда мантиқий сахифалар (page) юзага келади ва уларга 
мос физик хотира бирликлари-физик саҳифалар ѐки саҳифа кадрлари деб 
аталади(page frames). Сахифалар (ва сахифа кадрлари) одатда 2 сонини 
даражасидан иборат бўлган фиксирланган қатьий узунликка эгадир ва улар 
бир –бири билан кесишмайди. Ҳар бир кадр маьлумотларнинг бир 
сахифасини ўз ичига олади хотирани бундай ташкил этишда ташқи 
фрагментация ўрин бўлмайди ва ички фрагментациядан келиб чиқадиган 
йўқотиш фақат охирги сахифалардан келиб чиқадиган йўқотиш билан 
чегараланади. 
Саҳифали тизимда мантиқий адрес– тартибланган жуфтлик (p,d)дан 
иборат, бу ерда p виртуал хотира сахифаси тартиб рақами, d-эса бу сахифа 
доирасидаги элемент ўрнини билдиради. Адрес маконини сахифаларга 
бўлиш хисоблаш тизими томонидан, дастурчи аралашмаган холда амалга 
оширилади. Шунинг учун ҳам, адрес, операцион тизим нуқтаи назаридангина 
икки ўлчамлидир, дастурчи нуқтаи-назаридан эса жараѐн адрес макони 
чизиқли ҳисобланади. 

---

III. НАЗАРИЙ МАТЕРИАЛЛАРИ 
58 
Юқорида келтирилган схема, жараѐнларни тўлиқ жойлаштириш учун 
кадрларнинг узлуксиз сохаси етарли бўлмаган ҳолларда ҳам, жараѐнни 
юклаш имконини беради. Аммо, бу схемада адресни трансляциялаш учун
битта асос регистри етарли эмас.Мантиқий адресларни физик адресларда акс 
эттириш, мантиқий сахифаларни физик сахифаларда акс эттиришга 
келтирилади ва оператив хотирада сақланадиган саҳифалар жадвалидан 
иборат бўлади. Баьзида, сахифалар жадвали –жадвал кўринишидаги чизиқли 
–бўлакли функция ҳам дейилади. 
Мантиқий манзилнинг интерпретацияси 2.7 расмда кўрсатилган. Бунда 
бажариладиган жараѐн v=(p,d) мантиқий адресга мурожаат қилади, ва акс 
эттириш механизми сахифа тартиб рақами р ни сахифалар жадвалидан 
қидиради , бу сахифа р*сахифа кадрида жойлашганлигини аниқлайди ва реал 
адрес р*ни d га айлантиради
.