Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги олий таълим тизими педагог ва раҳбар кадрларини

 
 
 
 
1.3-расм. Монолит ОТ ни оддий структуралаштириш. 
Кўп 
сатҳли 
тизимлар 
(6-сатҳ) 
- 
олдинги 
ѐндашишни 
умумлаштирилгани, ОТ ни сатҳлар (қатламлар) иерархияси сифатида ташкил 
этишдир. ОТ функциялари қатламларни ташкил этади, м-н, файл тизими, 
жараѐнларни ва қурилмаларни бошқариш ва х.к.. Ҳар бир қатлам, фақат 
ўзининг бевосита қўшниси, юқорисидаги ѐки пастдаги қатламлар билан 
алоқа қила олади. Амалий дастурлар ѐки ОТ нинг модуллари сўровни, шу 
қатламлар бўйича юқори ва пастга узатиш мумкин. 
Шу тахлитда қурилган биринчи тизим, Дейкстра ва унинг талабалари 
томонидан 1968 йилда қурилган бўлиб, THE тизими деб аталади. 
Тизим 6 та қатламдан иборат эди, 0-чи қатлам, процессор вақтини 
тақсимлаш билан машғул бўлади, у жараѐнларни узилиши бўйича ѐки вақт 
ўтиши билан бошқа жараѐнларга ўтказади. 
1-чи қатлам хотирани бошқарган, у оператив хотира ва магнит барабани 
Иловадан тизим интерфейсига 
ОТ модули 
Аппаратура 

---

III. НАЗАРИЙ МАТЕРИАЛЛАРИ 
37 
соҳасини, оператив хотирада жой етмаган жараѐнлар қисмларига (саҳифалар) 
тақсимлаган, яъни 1-чи қатлам виртуал хотира функциясини бажарган. 
2-чи қатлам оператор консоли ва жараѐн ўртасидаги алоқани бошқарган. 
Бу қатлам ѐрдамида, ҳар бир қатлам ўзининг шахсий оператор консолига эга 
бўлади. 
3-чи қатлам ѐрдамида ҳар бир жараѐн, аниқ қурилмалар билан ишлаш 
ўрнига 
(уларнинг 
турли 
хусусиятларини 
ҳисобга 
олган 
ҳолда) 
фойдаланувчига қулай характеристикаларга эга бўлган киритиш-чиқариш 
абстракт қурилмаларга мурожаат этган.
4-чи қатламда, кириш-чиқиш қурилмаларини бошқариш, хотира ва 
консол, жараѐнлар билан хеч қандай алоқаси бўлмаган фойдаланувчи 
дастурлари ишлаган. 
THE тизимида, кўп қатламли схема ишлаб чиқиш (целем разработки) 
мақсадларига хизмат қилган, чунки кейин тизимнинг ҳамма қисмлари 
умумий объект модулига компановка қилинган. 
Кўп қатламлиликнинг кенг умумлаштирилиши MULTICS ОТ ларида 
амалга оширилди. MULTICS тизимида ҳар бир қатлам (халқа деб аталувчи) 
юқорида жойлашганидан кўра имтиѐзлироқдир. 
Юқори қатламдаги процедура, қуйидаги процедурани чақирмоқчи бўлса, 
у мос тизимли чақириқни бажариши лозим, яъни чақириқ бажарилиши 
олдидан параметрлари синчиклаб текшириладиган TRAP (узилиш) 
командаси бажарилши лозимдир. 
MULTICS да ОТ, ҳар бир фойдаланувчи жараѐнининг адрес макони 
қисмидан иборат бўлса ҳам, аппаратура, маълумотлар химоясини хотира 
сегментлари даражасида ҳимоя қилади. Масалан, маълум сегментларга фақат 
ѐзиш учун, бошқаларига фақат ўқиш ѐки бажариш учун рухсат беради. 
MULTICS 
да ѐндошишнинг устунлиги шундан иборатки, у 
фойдаланувчи тизими структурасига ҳам кенгайтирилиши мумкин. М-н, 
профессор- талабалар дастурларини баҳолаш ва тестлаш учун дастур ѐзиши 
мумкин, ва бу дастурни n-чи қатламда ишга тушириши мумкин, бу вақтда 
талаба дастурлари n+1 чи қатламда ишлайди, чунки улар ўз баҳоларини 
ўзгартира олмайди. 
Кўп қатламли ѐндашиш, UNIX ОТ ининг турли вариантларини амалга 
оширишда ишлатилган. 
Амалда, бундай структурали ѐндашиш одатда ѐхши ишлайди, бугунги 
кунда у кўпинча монолит тарзда қабул қилинади. 
Кўп қатламли структурага эга бўлган тизимларда, битта қатламни олиб 
ташлаб, бошқаси билан алмаштириш, қатламлар орасидаги интерфейснинг 
ўзига хослиги учун, мураккабдир. Янги функцияларни қўшиш ва 
мавжудларини ўзгартириш ОТ ни мукаммал билиш кўп вақтни талаб қилади. 
ОТ лар узоқ яшайдилар ва кенгайиш ва ривожланиш имкониятига эга 
бўлишлари кераклиги учун монолит ѐндашиш назардан қолди ва унинг 
ўрнига клиент-сервер модели ва у билан қатъий боғланган микроядро 
концепцияси келди.

---

III. НАЗАРИЙ МАТЕРИАЛЛАРИ