Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги олий таълим тизими педагог ва раҳбар кадрларини

n 
– 1 гача оширсак ва 
барча генератор токларини I
0
тенг қилиб олинса, юқоридаги кўрсатилган 
камчиликлар анчагина камаяди. 
РАЎнинг киришига К иккилик сон (К = 0,1,... 2
n 
– 1) берилса, унда К 
калитлар уланди ва чиқувчи ток К I
0 
га тенг бўлади.
Кириш сигнали кўпайса, калитлар қўшилади ва улар камайса ажралади. 
Бундай вариант тўла декодерланган РАЎ дейилади ѐки термометрга ўхшаб 
суюқлик баландлиги тушгани ѐки кўтарилгани каби ―термометр‖ термини 
ҳам қўлланилади. Аммо, бундай РАЎдаги элементлар сони иккилик ўлчанган 

---

III. НАЗАРИЙ МАТЕРИАЛЛАР 
33 
токли РАЎдан кўп бўлади.
Тезкор кўп разрядли квантланган РАЎларни қуришда сегментларга 
бўлинган структураси схема қўлланилади. Ана шундай 10 разрядли РАЎнинг 
тузилиши мисол сифатида 1.19- расмда келтирилган.
1.19-расм. 10 разрядли сегментланган РАЎ 
Расмда катта стрелкалар билан рақамли шиналар кўрсатилган, устига 
ѐзилган сонлар ундаги разраядлар сонини кўрсатади. 
Кирувчи 10 разрядли код регистр Рег1да f
т 
такт частота билан қайд 
қилинади. Сўнгра 5та юқори разрядлар дешифратор (ДШ) ѐрдамида 31 
разрядли кодга айлантирилади. Айлантириш учун тўла декодерлаш қонуни 
ишлатилади: агар дешифраторнинг киришида N сони (иккилик кодда) бўлса, 
ДШ чиқишида N кичик разрядлар ―1‖ қийматни қабул қилади ва бошқа 
чиқишларида фақат ―0‖лар бўлади. ДШнинг чиқишидаги кодлар ва кириш 
сигналининг 5 кичик разряд кодлари 36 разрядли регистрда (РЕГ2) хотирада 
сақланади ҳамда ҳосил қилинган 31 разрядли код РАЎ1 га келиб тушади. 
РАЎ1 ўз навбатида 31та бир хил қийматли ток генератори ва 31та калитдан 
иборат. 
5та кичик разрядлар РАЎ 2га тушади, у эса иккилик ўлчам токларни 
суммалаштириш омили асосида қурилган. РАЎ ва РАЎ2 токлари қўшилиб, 
ўзгартиргичнинг чиқиш токи ҳосил қилинади. 
РАЎ 1 ва РАЎ 2 да пайдо бўлган халақитлар қиймати аҳамиятсиз бўлиб 
қолади, чунки кичкина қийматли токлар уланиши мавжуд бўлади. 
Овоз сигналларини рақам – аналог ўзгартиришда дискретлаш частотаси 
қийматини ошириш ва интерполяция(яқинлашиш) ишлатилади. Бунинг учун 
махсус РАЎлар қўлланилади (1.20, а-расм).

---

III. НАЗАРИЙ МАТЕРИАЛЛАР 
34 
1.20-расм. Интерполяцияли (а) ва сигма – дельта модуляторли 
(б)РАЎлар 
Интерполятор рақамли қурилма бўлиб, бунда киришдаги хар икки 
саноқ орасига маълум қонунлар асосида аниқланадиган, қўшимча k – 1 дона 
янги саноқлар киритилади. Натижада дискретлаш частотаси қиймати k 
маротаба ошади. 
Сўнгра сигнал n-разрядли РАЎда аналог шаклга ўзгартирилади ва ПЧФ 
ѐрдамида фильтрланади. 
1.3-жадвал 
Кўп тарқалган айрим РАЎларнинг кўрсатгичлари 
РАЎ тури Ишлаб 
чиқарувч
и корхона 
Разрядлар 
сони 
Максима
л 
дискрети
зация 
частотаси 
Максимал 
талаб 
этилувчи 
қувват 
мВт 
Изоҳ 
AD1859 ANALOG 
DEVICES 
2x16/18 
44,1 кГц 
330 
Овозли, икки 
каналли, сигма-
дельта, интер-
поляцияли ва ПЧФ
AD768 ANALOG 
DEVICES 
16 
30 МГц 
465 
Паст коммутацион 
халақитли
AD9701 ANALOG 
DEVICES 
8 
250 МГц 
780 
Синхронизация ва 
сўн-дирувчи 
импульслар 
шакллантирувчи
ADV7123 ANALOG 
DEVICES 
3x10 
140 Мгц 
180 
Уч каналли, 
синхронизация ва 
сўндирувчи 
импульслар 
шакллантирувчи 
TDA1305 PHILIPS 
2x20 
48 кГц 
200 
Овозли,стерео, 96 
тагача қайта 
дискретизацияга эга 
ва интерполяцияли 

---

III. НАЗАРИЙ МАТЕРИАЛЛАР