Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги олий таълим тизими педагог ва раҳбар кадрларини

энтиропия дейилади ва математик кутилма сифатида аниқланади. P{A}=0 
учун эхтимоллик 0 – Р
0, 
маълумотлар миқдори эса I=I
0, 
P{A}=1, ҳолат учун 

---

IV. АМАЛИЙ МАШҒУЛОТ МАТЕРИАЛЛАРИ 
152 
эса I=I
1 ва 
(1.4) га қуйидаги алмаштириш киритамиз: 
P
P
P
P
I
P
I
P
H
1
2
1
0
2
0
1
1
0
0
1
log
1
log








, (1.5) 
Агар хабар 2тадан ортиқ ҳолатга эга бўлса, энтропия қуйидаги формула 
билан аниқланади: 









m
i
i
i
m
i
i
i
P
P
P
P
H
1
2
1
2
1
log
log
, (1.6) 
i-ҳолатнинг Pi – априорали эҳтимоллиги; m – умумий ҳолатларнинг 
сонли миқдори. 
H 

Hmax бўлганда Pi = 
m
1
, бундай ҳолатда 
C
m
m
m
m
H
H












log
log
1
2
2
max
. 
Канал ўтказа олиши мумкин бўлган I маълумотлар ҳажми (сиғими): 










Р
Р
T
F
I
ш
с
1
log
2
, (1.7) 
F – канал ўтказиш полосаси; Т – хабар узатилиш давомийлиги; Рс ва 
Рш – мос равишда сигнал ва шовқин қувватлари. 
Формуладан шундай хулосага келинганки, шовқинлар ўзида оқ 
шовқинга эга бўлади ва улар ҳам худди шундай статистик структурага эга 
бўлишади. 
(1.1)-(1.7) 
формалалардан 
фойдаланиб, 
Хартли 
усулида 
келтирилганидек турли тасвирларни баҳолаймиз. 
Энг содда бўлган оқ-қора тасвирни кўриб чиқамиз, ҳар бир 
элементнинг m ѐритилганлик градациялари сони ўзига хос турдагиларини. 
Элементлар маълумот ҳажми (1.1) тенглик ѐрдамида аниқланади: 
m
С
э
log
2

, (1.8) 
Кадрнинг N та элементларидан ташкил топган тасвир маълумотининг 
ҳажми эса қуйидагича: 
m
N
C
k
log
2


, (1.9) 
q миқдордаги кадрлар кетма кетлигидан ташкил топган тасвир сиғими 
эса қуйидагича: 

---

IV. АМАЛИЙ МАШҒУЛОТ МАТЕРИАЛЛАРИ 
153 
m
N
q
C
q
log
2



, (1.10) 
Шундай қилиб 
C
q
C
I
k
q
q



max
, (1.11) – ТВ тасвирдаги минимал 
миқдордаги маълумотлар миқдори. 
Маълумотлар миқдорини аниқ билиш ТВ тизимни эффектив қуриш 
имкониятини тақдим этади, лекин бу етарли эмас, яъни берилаѐтган 
маълумот класси таркибида келувчи ўртача маълумотлар оқимини, яъни 
энтропияни билиш лозим. Маълумот назарияси бир ўлчамли сигналлар учун 
ишлаб чиқилган, ТВ сигнал эса бизга маълумки кўп ўлчамли ҳисобланади.