|
ўқув мақсадига мувофиқ баҳоланади;
таълим олувчининг ўзлаштириш даражаси объектив баҳоланади;
баҳолаш ўзининг аниқ кўрсаткичларига эга бўлади;
таълим олувчининг олган баҳоси унинг йўл қўйган хатоларини яққол
кўрсатиб беради;
баҳоланувчини таълим олишга йўналтиради;
баҳоланувчиларнинг баҳоланаѐтган соҳадаги кучли ва кучсиз
томонларини ҳолисона аниқлаб беради, уларнинг ўз билими ва малакаларига
бўлган ишочини оширади;
ҳамма учун бир хил билим ва малака талабларини ўрнатади;
таълим мазмунини аниқлаб беради;
баҳоланувчиларнинг ўз фаолияти натижаларига бўлган масъулиятини
оширади.
Камчиликлари:
мезонларни ишлаб чиқиш кўп вақт талаб қилади;
мезонларнинг холислиги, аниқлиги ва ҳаққонийлигини таъминлашга
нисбатан талабларнинг кўплиги.
Қиѐслашга асосланган баҳолаш нисбий баҳолаш шакли бўлиб, у юқорида
баѐн қилинган мезонга асосланган баҳолашдан сўнг, унинг натижалари асосида
баҳоланувчиларнинг таълим жараѐнида қўлга киритган натижаларини ўзаро
таққослаш орқали ўлчашдан иборат. Бу баҳолаш шакли ҳам икки босқичдан
иборат бўлиб, биринчи босқичда баҳоланувчининг эришган натижалари
аниқланади, иккинчи босқичда эса, бу натижалар ўзаро таққослаш орқали
ўлчанади.
100
Афзаллиги:
ўқитувчи кўп вақт сарфламайди;
турли шарт-шароитга осон мослаштириш мумкин;
муайян баҳоланувчилар гуруҳи аъзоларини уларнинг ўзлаштириш
даражасига қараб табақалаштириш имконини беради;
баҳолаш натижасида гуруҳ ичидан маълум сондагиларини ажратиб
олиш имконини беради (масалан, олимпиаданинг навбатдаги босқичига
иштирокчиларни ѐки коллежга кириш имтиҳонлари натижасида, бошқаларга
нисбатан энг юқори кўрсаткич кўрсатган 25 нафар ўқувчини ажратиб олиш
мумкин).
Камчилиги:
фақат муайян ўқувчилар гуруҳи, синф, мактабдаги мавжуд натижаларга
қиѐсан баҳолаш амалга оширилади;
баҳолар ўқитувчи томонидан субъектив белгиланиши мумкин;
билимларни холисона ва ҳаққоний баҳолашнинг пасайишига имконият
яратади.
Ўқувчиларни баҳолашнинг ҳозирда кенг тарқалган тест синовлари, ѐзма
ишлар, лаборатория ишлари, мустақил амалий ишлар ва бошқа шакллари билан
бирга қуйидаги айрим шакл, усуллардан фойдаланиш айнан ўқувчи шахсига
йўналтирилган таълим жараѐни шаклларига мос келади:
Суҳбат.
Ўқувчи билан суҳбат диалог ва ҳамкорлик тамойилларига
асосланган бўлиши керак. Бунда ўқувчи ривожланишининг асосий
йўналишлари ва аниқ вазифалари белгиланади. Ўқитувчи томонидан қўллаб-
қуватлаш орқали камчиликларни бартараф қилиш йўл-йўриқлари кўрсатиб
берилади. Ўқитувчи суҳбатни олдиндан режалаштиради ва ўқувчи билан
суҳбатни олиб борганда бошқа ўқувчилар сўзини бўлмаслиги учун олдиндан
келишиб олиши зарур. Ҳар бир суҳбат натижасини синф раҳбари журналига
ѐзиб бориш мақсадга мувофиқдир. Суҳбат натижасида ўқитувчи ва ўқувчи бир
неча муҳим бўлган йўналишларни белгилашлари лозим. Ушбу йўналишлар
бўйича қисқа муддатли, эришиб бўладиган мақсадлар келишиб олинади ва бу
101
мақсадларга эришишда ѐрдам бериши мумкин бўлган мавжуд имкониятларни
муҳокама қилиб, белгилаб олинади.
Синфдошлар билан баҳолаш
.
Ўқувчиларни синфдошлар томонидан
баҳолаш кўникмаларига синфдош ўқувчиларни ўргатиб бориш лозим. Яхшиси,
баҳолашни кичик гуруҳларда амалга ошириш мақсадга мувофиқ. Бунда
ўқитувчи ўқувчиларнинг маълум бир аниқ бажарган ишини баҳолайди. Синфда
олдиндан қоидалар ишлаб чиқилиши муҳимдир. Улардан асосийлари
қуйидагилар бўлиши керак: барча иштирокчилар бир-бирларини эшитиши
керак, дўстларининг сўзини бўлиб бўлмайди, сабр-тоқатли бўлишлари, фикрни
очиқ билдириш, ижобий ютуқлардан бошлаш лозим (улар 3 тадан кам
бўлмаслиги лозим), ишни яхшилаш бўйича ўз тавсияларини бериш. Барча
иштирокчиларни эшитиб бўлгандан сўнг, иши муҳокама қилинган ўқувчи ўз
фикрини билдириши мумкин.
Ўқувчи кундалиги.
Уни тутиш учун ўқитувчи ва ўқувчи ўртасида тўлиқ
ўзаро тушуниш ва ишонч бўлиши зарур. Кундаликда акс эттирилиши мумкин
бўлган шахсий ѐки нозик мавзулар бўйича, ўқитувчи қандай қилиб таъсир
этишини олдиндан белгилаб олиши лозим. Ўқувчилар ўқитувчи кундаликдан
билган нарсалар бўйича безовталансалар, бошқа ўқувчиларга маслаҳат билан
мурожаат қилиш мумкинлигини билишлари керак.
Ўз-ўзини баҳолаш. Ўқувчилар қўйилган мақсадга эриша олишлари учун
нималар кераклигини аниқлай билишлари керак, бунинг учун уларни ўз-ўзини
баҳолашга ўргатиш зарур. Ўз-ўзини баҳолаш ўқитувчи билан диалог олиб
боришга асосланган. Ўқувчиларни ўз-ўзларини баҳолашга тайѐрлаганда
ўқитувчи қуйидаги саволларни ишлатиши мумкин:
Сиз ушбу топшириқни яхши бажариш учун нималар қилдингиз?
Қаерда хатолар бор?
Бошқа ўқувчиларга қайси бўлимларни тушунтириб беришингиз мумкин?
Ушбу масалалар бўйича мактабдан ташқари қандай тажрибангиз бор?
Ушбу мавзу бўйича қандай қўшимча маълумотларни биласиз? ва ҳ.к.
102
Кузатув баҳолашнинг муҳим усули бўлиб, у таълим олиш жараѐнини
таҳлил ва назорат қилишга қаратилган бўлиб, қуйидагиларни талаб этади:
фақат ишнинг натижасига эмас, балки ўқувчилар қандай иш олиб
бораѐтганлиги билан ҳам танишиб бориш; ўқувчиларнинг фикрларини эшитиш
ва зарур хулосалар чиқариш.
Do'stlaringiz bilan baham: |
