Ўзбекистон республикaси олий вa ўртa мaхсус тaълим вaзирлиги низомий номидaги

ADABIYOTLAR: 
1.
“O’zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo’yicha Harakatlar 
strategiyasi to’g’risida.” O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Farmoni. 1-ilova: 
“2017-2021 yillarda O’zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirishning beshta 
ustuvor yo’nalishi bo’yicha Harakatlar strategiyasi”. Xalq so’zi gazetasi. 2017 yil 8 
fevral soni va Internet resurs: www.lex.uz.
2.
K.Tolipov, M.Usmonboyeva. Pedagogik texnologiyalarning tadbiqiy asoslari.T. 
«Fan», 2006 yil. 
 
O‘QUVCHILARDA DIQQATNI RIVOJLANTIRISHDA O‘QITUVCHI , 
PSIXOLOG VA OILANI O‘RNI. 
 
Nilufar Abdullaeva Sodiqjanovna 
NamDU. doktoranti
 
Masuda Abdullayeva Abdubannayevna 
NamDU MTT kafedrasi p.f.n.dotsent 
 
Respublikamizda boshlang‘ich ta’lim sohasi uzluksiz ta’lim tizimining birlamchi 
bo‘g‘ini hisoblanib, u har tomonlama sog‘lom va ruhan yetuk bola shaxsini
tayyorlashda g‘oyat muhim ahamiyat kasb etadi. Barkamol avlod kamoloti g‘oyasini 
oilaga tadbiq etish uchun istiqlolning dastlabki kunlaridanoq milliy ma’naviyat, 
qadriyat, milliy ta’lim va tarbiya muammolarini hal qilishga jiddiy e’tibor 
qaratilmoqda. Kichik maktab yoshidagi o‘quvchilarda diqqatni rivojlantirishning 
psixologik xususiyatlari bo‘yicha ta’lim tizimida olib borilayotgan ishlarga yanada 
ehtiyoj ko‘pligi aniqlandi. Boshlang‘ich sinflarda ixtiyoriy, barqaror diqqatni 
shakllantirish, o‘quvchilarda bilimlarni o‘zlashtirish, o‘qishga qiziqish, ijtimoiy 
muammolarga nisbatan kreativ yondoshishni takomillashtirish, boshlang‘ich sinf 
o‘quvchilarida diqqatni ta’lim jarayonida rivojlantirish, diqqatning va o‘zlashtirishga 

---

254 
chambarchas bog‘liqligining psixologik jihatlarini ta’minlash hamda turli yosh 
davrlarida kognitiv jarayonlarni rivojlantirishga alohida ahamiyat qaratilmoqda. 
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 30 sentabrdagi “Boshlang‘ich 
ta’lim tizimi boshqaruvini tubdan takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi PF-
5198-sonli Farmoni va O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev 
raisligida 2017 yil 19 oktabr kuni ta’lim tizimini tubdan takomillashtirish masalalariga 
bag‘ishlangan yig‘ilishida “ zamonaviy talablarga javob beradigan ilg‘or pedagogik 
usul va uslublarni ishlab chiqish, o‘quv va o‘quv metodik adabiyotlarnining yangi 
avlodini yaratish. farzandlarimizga bilim asoslarini, eng zarur hayotiy tushuncha va 
ko‘nikmalarni o‘rgatadigan zamonaviy tarbiya usullarni yaratish vazifalari yuklatilgan.
Kichik maktab yoshidagi o‘quvchilarda diqqatni rivojlantirish dolzarb 
ahamiyatga ega. Chunki kichik maktab yoshidagi o‘quvchilarda diqqatni 
rivojlantirish, ularda bilimlarni o‘zlashtirishning, ko‘nikma va malakalarini 
shakllantirishda o‘qituvchini , psixologni vazifasi muhim bo‘lib hisoblanadi.
Kichik maktab yoshidagi o‘quvchilarda diqqatning taqsimlanish xususiyati qiz 
bolalarda kuchli rivojlanganligi, diqqatning barqarorligi va ko‘chuvchanligi o‘g‘il 
bolalarda qizlarga nisbatan kuchli darajada namoyon bo‘lishi empirik tadqiqotlar 
asosida aniqlangan, o‘quvchilarda diqqatning shakllanishi o‘qituvchining o‘quvchiga 
munosabati kabi obyektiv omilga hamda shaxsning individual psixologik 
xususiyatlaridan biri hisoblangan temperamentiga, o‘quv motivatsiyasi kabi subyektiv 
omillarga bog‘liqligi korrelyatsion tahlillar asosida aniqlangan. O‘quvchilarda 
diqqatning taqsimlanish xususiyati qiz bolalarda kuchli rivojlanganligi, diqqatning 
barqarorligi va ko‘chuvchanligi o‘g‘il bolalarda qizlarga nisbatan kuchli darajada 
namoyon bo‘lishi empirik tadqiqotlar asosida aniqlangan. Mazkur empirik 
ko‘rsatkichlardan o‘quv jarayonida foydalanish natijasida bo‘lg‘usi pedagog-psixolog 
va amaliyotchi psixologlarga differensial psixologiyani o‘qitishda uslubiy ta’minot 
takomillashtirilgan hamda nazariya va amaliyot uzviyligi kuchaytirilgan, 
o‘quvchilarda diqqatning shakllanishi o‘qituvchining o‘quvchiga munosabati kabi 
obyektiv omilga hamda shaxsning individual psixologik xususiyatlaridan biri 
hisoblangan temperamentiga, o‘quv motivatsiyasi kabi subyektiv omillarga bog‘liqligi 

---

255 
korrelyatsion tahlillar asosida aniqlangan. O‘quvchining diqqatini ijtimoiy-psixologik 
jihatdan o‘rganish, obyektiv tavsiflash imkoniyatlari oshirish, o‘quvchilarda diqqatni 
rivojlantiruvchi korreksion dastur tuzilgan dasturiy takliflarning amaliyotga joriy 
etilishi natijasida psixolog kadrlarning o‘quvchilarga psixologik xizmat ko‘rsatish,
ularda bilish jarayonlarining asosi hisoblanmish diqqatni shakllantirish uchun zarur 
ilmiy-amaliy hamda uslubiy tayyorgarligi takomillashtirilgan. 
O‘quvchilarda diqqat rivojlanishining yosh va jins farqlari, diqqatni 
rivojlanganlik darajasi, kichik maktab yoshidagi o‘quvchilarda diqqatning 
rivojlanishini aniqlash bo‘yicha olib borilgan empirik tadqiqot natijalarining aroflicha 
taxlili keltirilgan. O‘quvchilarda diqqatni rivojlanishtiruvchi korreksion-
rivojlantiruvchi dastur mazmuni bayon etilgan. Korreksion-rivojlantiruvchi dasturini 
tuzishda psixokorreksiya va psixologiyaning bir nechta tamoyil va yo‘nalishlarini asos 
qilib olingani bois dastur o‘ziga xos mantiqiy izchillikni o‘zida namoyon etadi. 
Boshlang‘ich sinf o‘quvchilarida diqqatni o‘z vaqtida rivojlantirmasa, bu uning o‘qish 
va mehnat faoliyatida keskin muammolarni keltirib chiqaradi. Diqqat barcha bilish 
jarayonlarining tuynugi bo‘lganligi sababli uning yaxshi shakllanmaganligi to‘liq 
olamni bilish va anglashga halaqit qiladi. Keyinchalik buning oqibatida shaxsning 
psixik holat va xususiyatlarida og‘ishlar ham kelib chiqadi. 
Xulosa qilib shuni aytish kerakki diqqatning shaxs faoliyatiga, bilish 
jarayonlariga ta’siri bilan bog‘liq turli salbiy oqibatlarning oldini olish, komil inson 
tarbiyalash g‘oyasiga tayangan holda 
 
ishlab chiqish, ota-onalar bola tarbiyasida
ixtiyoriy diqqat va xotirani rivojlantirish, bola o‘z diqqatini aniq bir narsaga qaratishi , 
shuningdek, aniq bir narsani eslashi kerak (telefon raqamini, manzilini, she’rni, 
hikoyani eslashi),bola o‘z fikrlarini og‘zaki ifoda eta olishi kerak.