|
PEDAGOGNING JAMIYATDA TUTGAN O’RNI VA PEDAGOG
IMIDJI
Imamova Nilufar
TDPU “Maktabgacha ta`lim” fakulteti o`qituvchisi,
Norbekova R
. “Maktabgacha ta’lim” yo’nalishi talabasi
Mamlakatimizda ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishi bilan bir qatorda bugungi kunda
ta’lim tizimining rivojlanib borishi zamon talabiga mos ta’lim-tarbiyaga qaratilgan
masalalardan hisoblanadi. Pedagoglarning o‘z ustida ishlashi, tinmay izlanish olib
borishi hamda, o‘quv jarayonini zamon talablari darajasida, ilmiy asosda tashkil etish
uchun zaruriy sharoitlarni yaratib berish bilan bir qatorda, ijtimoiy tajribalarga asosan
ish olib borish lozimdir. Pedagogika atamasi ham qadimiy bo‘lib, “bola yetaklovchi”
degan ma’noni bildiradi. Qadimgi Gretsiyada o‘z xo‘jayinining bolalarini sayr
qildirgan, ehtiyot qilgan tarbiyachini, ya’ni qullarni “pedagog” (bola yetaklovchi) deb
atashgan. Bundan keyin esa, maxsus o‘qitilgan va pedagoglikni o‘ziga kasb qilib olgan
kishilarni pedagog deb atay boshlashgan. Pedagogikaning bosh masalasi bu - tarbiya.
Tarbiya - shaxsni muayyan yo’nalishda shakllantirish, kamol toptirish maqsadida turli
odamlarning bir biriga ta’sir ko‘rsatadigan ijtimoiy munosabatdir. Insonni tarbiyasi
haqidagi g‘oyalar, qoidalar, qonunlar dastlab qissalarda, pandnomalarda aks etgan.
Pedagogikaning fan sifatida shakllanib, boyib borishida Sharq va G‘arb qomusiy olim-
pedagoglarining o‘rni kattadir. Faylasuf Forobiy o‘zining «Fozil odamlar shahri»
asarida tarbiya orqali insonga beriladigan 12 fazilatni sharhlab berdi. A.Avloniyning
”Turkiy Guliston yoxud ahloq” asarida tarbiya oid: “Tarbiya biz uchun hayot - mamot,
najot - haloqat, yo saodat - yo faloqat masalasidir” haqiqiy tarbiyaning ildizlarini
ko‘rishimiz mumkin.
Pedagoglik kasbi muhim ijtimoiy ahamiyat kasb etadi. Zero, pedagog yosh
qalblar kamolotining me’moridir. Bugun u yoshlarni g‘oyaviy – siyosiy jihatdan
chiniqtirib, tabiat, jamiyat, tafakkur taraqqiyoti, qonuniyatlarini o‘rgatar ekan, avvalo,
u yosh avlodni kelajak mehnat faoliyatiga tayyorlashi, kasb – hunar egallashlariga
ko‘maklashishi va jamiyat uchun muhim bo‘lgan ijtimoiy – iqtisodiy vazifani hal
etishga chog‘lamog‘i darkor. Ana shu ma’suliyat pedagogdan o‘z kasbining moxir
ustasi bo‘lishni, o‘quvchi - yoshlarga tarbiyaviy ta’sir ko‘rsatib, ularning qiziqishi,
321
qobiliyati, iste’dodi, e’tiqodi va amaliy ko‘nikmalarini har tomonlama
rivojlantirishning optimal yo’llarini izlab topadigan kasb egasi bo‘lishni talab etadi.
Buning uchun pedagogik mahorat fani pedagogdan doimo kasbiy mahorati ustida
izlanish uchun, unga turli shart – sharoitlar yaratishi, kerakli moddiy va ilmiy –
metodik yordam ko‘rsatishi hamda pedagogning ijodiy tashabbuskorligini oshirishiga
ko‘maklashadi. Ta’lim-tarbiya jarayonlarini ilmiy asoslarda tashkil etish, o‘quvchilar
faolligini ta’minlash va faoliyatini muvofiqlashtirish asosida pedagogik jarayonlarning
sifat va samaradorligini ta’minlashda zamonaviy yondashuvlarga asoslanadigan,
yuksak ahloqiy sifatlarga ega bo‘lgan, o‘zini-o‘zi va o‘z faoliyatini o‘zi tahlil qiladigan
va obyektiv baholay oladigan, boy falsafiy va ma’naviy dunyoqarashga, psixologik-
pedagogik va tashkiliy texnologik salohiyatga ega bo‘lgan, shuningdek, axborotlar
to‘plash, tahlil qilish, obyektiv baholash, qayta ishlash va axborotlar almashinish,
pedagogik jarayonlarda vujudga kelgan muammoli vaziyatlarda ta’lim oluvchilar
faolligini ta’minlash va faoliyatini muvofiqlashtirish, pedagogik jarayonlar
samaradorligiga va o‘quvchilar faolligiga salbiy ta’sir ko‘rsatuvchi omillarni oldindan
aniqlash asosida ta’lim-tarbiya jarayoni samaradorligini oldindan ko‘rish
ko‘nikmalariga ega bo‘lgan hamda ta’lim - tarbiya jarayoni subyektlari faoliyatini
ilmiy asosda tashkil etish va boshqarish, muvofiqlashtirish, faolligini ta’minlash
yo‘nalishida zaruriy bilim, ko‘nikma va malakalarga ega bo‘lgan pedagogni
kompetentli pedagog deyishimiz mumkin.
Zamonaviy pedagog qiyofasi deganda uning tashqi va ichki ko‘rinishi nazarda
tutiladi. Pedagogning tashqi ko‘rinishi “pedagogning imidji”ga albatta mos bo‘lishi
lozim. Shuningdek, tarbiyachining qiyofasi uning chehrasida va kiyinishida namoyon
boladi. Tarbiyachi har qanday kiyimda yurishi mumkin emas. U toza va ozoda, bejirim
va latofatli kiyinishi kerak. Bolalar pedagogini, birinchi navbatda, chiroyli kiyingani,
nafis pardoziga qarab ham yaxshi ko‘radi. Undan keyin, uning chehrasiga, ko‘zlaridagi
mehrga qaraydilar. Agar pedagogning ko‘zlarida bolalarga nisbatan mehr bo‘lmasa, u
qanchalik chiroyli va qimmatbaho kiyingan bo‘lmasin, bolalar uni yaxshi ko‘rmaydi.
Shu sababli pedagogning istarasi issiq bo‘lishi ham zarur. Pedagog hamisha darsga
ochiq chehra bilan kirishi kerak. Nutq madaniyatiga rioya qilishi, shevadan qochib,
322
adabiy tilda, chiroyli muomalada so‘zlashi lozim. Pedagog chiroyli gapira olishi, ya’ni
notiqlik san’atini ham egallagan bo‘lishi lozim. Aslida, har qanday insonga ham
kiyinishiga, ko’rinishiga va gapirishiga qarab baho beramiz. Shuning uchun shu uchta
belgi insonlar to‘g‘risida xulosa chiqarishning birlamchi belgilari hisoblanadi.
To‘rtinchidan, pedagog o‘z kasbini sevishi, mutaxassisligi bo‘yicha yetarli bilimga ega
bo‘lishi kerak. Beshinchidan, darsni o‘quvchilarga oson, qulay va qiziqarli qilib
tushuntira olishi kerak. Yuqoridagilardan ko‘rinib turibdiki, pedagogdan juda ko‘p
kasbiy va insoniylik hislatlari talab etiladi. Shu sababli pedagog o‘z ustida tinimsiz va
muttasil ishlashi, o‘zini isloh etib borishi, bilimi va hulqini doimiy takomillashtirib
borishi zarur.
Do'stlaringiz bilan baham: |
