|
Adabiyotlar:
1.Usmоnxo’jayev T.,Xo’jayevG’.«Harakatli o’yinlar»Tоshkent. O’qituvchi. 1992 y.
2. Abdullayev A., Xоnkeldiyev Sh. Jismоniy tarbiya asоslari va metоdikasi Tоshkent.,
O’zbekistоn Davlat jismоniy tarbiya instituti, 2005 yil.
3. Salоmоv R.S. Spоrt mashg’ulоtning nazariy asоslari – Tоshkent., O’zbekistоn
Davlat jismоniy tarbiya instituti, 2005 yil.
BOLALARNING MAKTAB TA’LIMIGA TAYYORLASHNING ASOSIY
YO‘NALISHLARIGA INTEGRATSIYASION YONDASHUV
Asqarova Dilorom Qurbonovna
NamDu maktabgacha ta’lim metodikasi kafedrasi katta o’qituvchisi
Mamlakatimizni iqtisodiy va ijtimoiy jihatdan yanada rivojlantirish maktabgacha
ta’lim tizimi xodimlarini bolalar bilan ta’lim-tarbiya ishlarini takomillashtirishga
undaydi. O’zbekistonda maktabgacha ta’lim kunduzgi va qisqa muddatli guruhlar
ko’rinishida maktabgacha ta’lim xizmatlarini taqdim etish shakllari bilan ajralib
281
turadi.Shu bilan birga,ta’limning har hil turlari va taqdim etilayotgan hizmatlar
shakllariga qaramay,ularning umumiy maqsad va bazifalari mavjud.
Pedagogning vazifasi ta’lim jarayonini bolani ehtiyojlarini qondirish va
qobiliyatlarni rivojlantirish, shaxsini saqlab qolish va takomillashtirish, bolaning
mustaqil qaror qabul qilishi, o‘z his-tuyg‘ulari va fikrlarini ifoda etishi uchun tashkil
etishdir. Pedagog tarbiyalanuvchi bilan barcha bosqichlarni birgalikda olib borishi
kerak: tayyorgarlik, natijalarni muhokama qilish, bolalarning tashabbusini qo‘llab-
quvvatlash. Bolada ijobiy his-tuyg‘ular va xotiralar bo‘lishi muhimdir.
Maktabgacha ta’lim tashkilotlarida, shuningdek, maktabgacha ta’lim tashkilotlariga
jalb qilinmagan bolalar uchun maktabgacha ta’lim tashkilotlarida, maktablarda,
mahallalarda tashkil etilgan maxsus guruhlar yoki markazlarda oladi. Qisqa muddatli
guruhlarda ta`limiy faoliyatlar jadvali, bolalarni maktabga tayyorlashning ham 9 oylik,
ham 3 oylik kurslarida taklif etiladi. Bunday jadvalning afzalligi shundaki, agarda ota-
onalar pedagog tomonidan ta`limiy faoliyatningr aynan shu turi oldiga quyilgan
vazifalarga erishish borasida uni qo‘llab-quvvatlab, mashg‘ulotlarni davom ettirsalar,
ochiq havodagi faoliyatlar vaqti uzaytirilishi ham mumkin.
Bu yerda ular haftada 2-3 marta shug‘ullanishadi. Ota-onalarga maktabgacha
ta’lim shaklini tanlash huquqi beriladi. 6-7 yoshli bolaning maktab ta’limiga
tayyorligini aniqlashda maktabgacha yoshdagi bolalar ta’lim-tarbiyasi bilan
shug‘ullanuvchilar asosiy shart hisoblanmish – bolaning maktabga tayyorligi
maktabgacha va maktab davridagi hayot tarzi hamda faoliyati uchun ko‘prik vazifasini
o’tashini, oila yoki maktabgacha ta’lim tashkilotdagi ta’lim-tarbiya sharoitlarida
maktab ta’limiga ozorsiz o‘tkazishni ta’minlash zarurligini hisobga olishlari lozim.
Maktabgacha yoshdagi bolaning maktab ta’limiga o’tishi hamisha uning hayoti, ahloqi,
qiziqishi va munosabatlarida anchayin jiddiy o‘zgarishlarni yuzaga chiqaradi.
Bolaning maktabda o‘qishga ahloqiy-irodaviy tayyorligi. Maktabda o‘qishga
ahloqiy-irodaviy tayyorlik bolaning maktabgacha bolalik oxiriga kelib ahloqiy xatti-
harakat, iroda, ahloqiy hissiyotlar va ong rivojida unga yangi ijtimoiy nuqtai nazarni
faol egallashiga hamda o‘zining o‘qituvchi va sinfdoshlari bilan o‘zaro
munosabatlarini ahloqiy asosda qurishga imkon beradigan darajaga erishishida
282
ifodalanadi. Ahloqiy irodaviy tayyorlik katta maktabgacha ta`lim yoshidagi bola
shaxsiy hulq-atvori rivojining muayyan darajasida namoyon bo‘ladi. Bu munosabatda
bolaning maktabgacha tar`lim yoshi davomida rivojlanadigan o‘z hulq-atvorini
boshqari qobiliyati: qoidani yoki tarbiyachi talablarini ongli bajarish, daf’atan
asabiylashib ketishga erk bermaslik, qo‘yilgan maqsadga erishishda qat’iyatni
namoyon qilish, kerakli ishni o‘ziga tortadigan, ammo maqsaddan chalg‘itadiganiga
qarshi o‘larok bajarish ko‘nikmasi va shu kabilar e’tiborga loyiqdir.
Bolaning maktabda o‘qishga jismoniy tayyorligi o‘qishning muvaffaqiyatli
bo‘lishida katta ahamiyatga egadir. Maktabga chiqish munosabati bilan bola turmush
tarzining qayta qurilishi, kun tartibining o‘zgarishi, jiddiy o‘quv mehnati, darslarning
davomiyligi undan sezilarli jismoniy zo‘r berishni talab qiladi. Maktabga jismoniy
tayyorlik ko‘pgina tarkibiy qismlardan tashkil topadi. Bu, birinchi navbatda, bola
salomatligining yaxshi bo‘lishi, organizmning chiniqqanligi, ma’lum darajada
chidamliligi va ish qobiliyati, kasalliklarga qarshilik ko‘rsata olishidir.
6-7 yoshli bolaning maktab ta’limiga tayyorligini aniqlashda maktabgacha
yoshdagi bolalar ta’lim-tarbiyasi bilan shug`ullanuvchilar asosiy shart hisoblanmish
- bolaning maktabga tayyorligi maktabgacha va maktab davridagi hayot tarzi hamda
faoliyati uchun ko‘prik vazifasini o‘tashini, oila yoki Maktabgacha ta’lim
tashkilotidagi ta’lim-tarbiya sharoitlarida maktab ta’limiga ozorsiz o‘tkazishni
ta’minlash zarurligini hisobga olishlari lozim.
Maktabgacha yoshdagi bolaning maktab ta’limiga o‘tishi hamisha uning
hayoti, ahloqi, qiziqishi va munosabatlarida anchayin jiddiy o‘zgarishlarni yuzaga
chiqaradi. Shuning uchun bolani yoki uydayoq maktab ta’limiga tayyorlash, uni uncha
qiyin bo‘lmagan bilim, tushuncha, ko‘nikma va malakalar bilan tanishtirip kerak
bo‘ladi.
Maktabga umumiy tayyorgarlik bolaning maktabga borish vaqtiga kelib aqliy,
ma’naviy, estetik va jismoniy rivolanishda erishgan shunday darajasidirki, u bolaning
maktab ta’limining yangi sharaoitlariga va o‘quv materialining ongli egallashga faol
kirib borishlari uchun zarur asosni yaratadi.
283
Maktabga qatnaydigan bola yangi turmush tarziga kishilar bilan o‘zaro
munosabatning yangi tizimiga, faol aqliy faoliyatga tayyorlanga bo‘lishi darkor. U
yangi jiddyy majburiyatlarni uddalashi uchun jismoniy rivojlanishda muayyan
darajaga erishgan bo‘lishi kerak.
Bo‘lajak o‘quvchilarda aqliy faoliyatning elementar mustaqilligi: o‘z amaliy
faoliyatni mustaqil rejalashtirish va uni reja asosida amalga oshirish ko‘nikmasi, oddiy
bilish vazifasini qo‘yib va uni hal etish ko‘nikmasi va shu kabilar rivojlantiriladi.Bolalar
muntazam ta’lim sharoitlarida maktabgacha bolalik oxiriga kelib, o‘quv faoliyatining
asosiy tarkibiy qismlarini: tushunarli o‘quv vazifasini qabul qilish, tarbiyachining
ko‘rsatmalarini tushunish va aniq bajarishni ishni kattalar tomonidan ko‘rsatilgan
usullaridan foydalanib bajarib bir natijaga erishish, o‘z faoliyati, hulq-atvori,
topshiriqlarni bajarish sifati ustidan nazorat qilish ko‘nikmasini, o‘zining va boshqa
bolalarning ishlariga tanqidiy baho berish qobiliyatini, egallab olishlari kerak.
Do'stlaringiz bilan baham: |
