Ўзбекистон республикaси олий вa ўртa мaхсус тaълим вaзирлиги низомий номидaги

 

---

58 
Adabiyotlar:
1. Kaykovus «Qobusnoma”. Yangi Asr avlodiT.: 2016 y 224 b. 
2. H.Homidiy “Avesto qaydlari”T.2001 y 
3. Mirsoliyeva M.T, Djamilova N.N. “Pedagogik akmeologiya” T.; 2021 y 
 
BO‘LAJAK BOSHLANG‘ICH SINF O‘QITUVCHILARNING METODIK 
TAYYORGARLIGINI RIVOJLANTIRISHNING PEDAGOGIK SHART-
SHAROITLARI 
Davurova Lobar-
Samarqand viloyati Bulung‘ur tumani 19-umumta’lim maktabi 
boshlang‘ich sinf o‘qituvchisi 
Zamonaviy ta’lim paradigmalariga o‘tish Respublikamizning oliy o‘quv yurtlari 
oldiga o‘quv jarayonini tubdan isloh qilish, jumladan, o‘qituvchi kadrlarni zamon 
talabalariga mos ravishda tayyorlash muammosini qo‘ydi. Maktabda o‘quvchilarning 
kognetiv faoliyatini tashkil etish va boshqarishning samarali modellarini izlashni 
amalga oshiraoladigan o‘qituvchilarning tayyorgarlik darajasiga qo‘yiladigan talablar 
alohida 
ahamiyatga 
ega. 
Pedagogika 
yo‘nalishlari 
bitiruvchilarining 
raqobatbardoshligi va kasbiy kompetentligi asosiy talab sanaladi. Oliy pedagogik 
ta’limni modernizatsiya qilish jarayonida boshlang‘ich sinf o‘qituvchilarini 
tayyorlashni takomillashtirish muammosi keskin ravishda oshib ketgan. Boshlang‘ich 
sinf o‘qituvchilarining kasbiy tayyorgarligiga e’tiborning ortishi ta’limni rivojlantirish 
texnologiyalari va usullarini maktab amaliyotiga ommaviy joriy etishni taqozo etadi. 
Ayni paytda esa, pedagogik kadrlarni tayyorlash tizimi zamonaviy ta’limning 
ob’ektiv tendensiyalarini yetarli darajada hisobga olmaydi. Boshlang‘ich sinf 
o‘qituvchisi tayyorlash “Boshlang‘ich ta’lim” yo‘nalishi bo‘yicha oliy ta’lim 
muassasalarida amalga oshiriladi, oliy kasbiy ta’lim standartlariga va tegishli 
vazirliklarning tavsiyalariga muvofiq o‘quv rejalari ishlab chiqilgan, asosiy ta’lim 
dasturini o‘zlashtirishning muammolari ma’lum bir o‘lchov birliklarida aniqlangan, 
bitiruvchining majburiy umumiy madaniy va kasbiy malakalari ro‘yxati tuzilgan. 
Biroq, o‘qituvchilarni tayyorlashning yangi maqsadlari ham, o‘quv jarayonini tashkil 
etishdagi o‘zgarishlar ham universitet o‘qituvchilarini tayyorlashda mavjud bo‘lgan 
tushunmovchiliklarni hal qilmagan: 

---

59 
pedagogik amaliyotda boshlang‘ich sinf o‘quvchilarining ta’limini va kasbiy 
faoliyatining yangi turini hamda oliy pedagogik ta’limning belgilangan modelini ishlab 
chiqishda, asosan, “bilim” paradigmasiga yo‘naltirilgan bo‘lib, ta’lim yo‘nalishlari, 
ta’lim darajasini oshirish shakllari, ta’lim mazmunini varinatlarni tanlash 
cheklanganligini bilan tavsiflanadi; 
oliy pedagogik ta’limning yangi fanlar bilan boyitish va boshlang‘ich ta’lim 
mazmunining o‘zgaruvchanligi sharoitida o‘qituvchilarni tayyorlashni ana’naviy 
axborot bilan boyitish orqali ta’minlay olmasligi; 
boshlang‘ich sinf o‘qituvchisi shaxsiga jamiyatning ortib borayotgan talablari va 
uning shaxsiy va kasbiy rivojlanishi uchun dasturlarning yetishmasligi; 
talabaning bo‘lajak kasbga yo‘naltirilishi va OTMdagi o‘quv jarayonining 
ijtimoiy tajribaga murojaat qilishi va boshqalar. Ushbu holatning sababi o‘qituvchi 
tayyorlash tizimining yangi maqsadlari va eski shakllari hamda talabalar bilan ishlash 
usullarni o‘rtasidagi aloqalarning yo‘qligi deb xisoblanadi. Pedagogika oliy ta’lim 
muassasalarining bo‘lajak o‘qituvchilar tayyorlash tizimi uchun yangi texnologiyalar 
zarur, ular esa o‘z navbatida bo‘lajak o‘qituvchini tayyorlash uchun yangi g‘oyalar, 
yangiliklar va tadqiqotlarni talab etadi
Hozirgi kunga qadar oliy ta’lim jarayonida ma’ruza mashg‘ulotlar usuli ustunlik 
kilb kelmoqda. Test va imtihonlar orqali mustaqil ishlarni nazorat qilish bilimlarni 
oshirishga qaratilgan, davlat imtihoni kasbiy ko‘nikmalarni shakllantirish darajasini 
emas odatda, xotira va eslaba qolgan ma’lumotlarni “qaytarish” qobiliyati tekshiriladi. 
Bunday sharoitda bo‘lajak o‘qituvchiga zamonaviy maktabda faoliyat olib borish 
uchun kerak bo‘ladigan sifatli ta’lim berish mumkin emasligi aniq. Zamon talablarini 
hisobga olgan holda mamlakatimizdagi mavjud pedagogik tadqiqot institutlari 
innovatsion 
faolityaga 
yo‘naltirilgan 
kasbiy 
ta’limiga 
paradigmasiga 
o‘tishmoqda.Innovatsion faoliyatga yo‘naltirilgan kasbiy ta’lim kompetensiyaga 
asoslangan yondashuvi, ilmiy bilimlar va amaliy ko‘nikmalar hamkorligini 
ta’minlashga qaratilgan; ta’lim dasturlarining variativligini (o‘zgaruvchanligini) 
rivojlantirish va boshqalar. 

---

60 
Boshlang‘ich sinf o‘qituvchisini tayyorlash jarayonida, bizning fikrimizcha, 
quyidagi metodlardan foydalanish maqsadga muvofiqdir: 
interfaol muammoli ma’ruzalarni o‘tkazish, ya’ni ma’ruza davomida “savol-
javob” usulidan faol foydalanish; 
amaliy mashg‘ulotlar davomida “davra suhbati”, “seminar” kabi ta’lim 
shakllarini joriy etish, unda talabalar muhokama davomida o‘z mustaqil ishlanmalari 
asosida mutaxassislikning muhim jihatlarini o‘rganadilar; 
debatlar, bahs-munozaralar, pedagogik vaziyatlarni tahlil qilish, darslarning video 
lavhalar oraqali o‘tkazish; 
o‘qituvchining faoliyati, ijodkorligi, kreativligi rivojlantirishga yordam beruvchi 
rolli va ishbilarmonlik o‘yinlari, keys-metodlarini, “aqliy hujumi” ni oliy maktab ta’lim 
jarayonida qo‘llash; 
bo‘lajak boshlang‘ich sinf o‘qituvchisining kasbiy kompetentligini 
shakllantirishga ko‘maklashuvchi seminarlar, mahorat darslari, o‘quv mashg‘ulotlari 
o‘tkazish; 
ma’ruza va amaliy mashg‘ulotlar o‘tkazish jarayonida elektron ta’lim resurslari, 
Interenet-qidiruv tarmog‘i, multimediya vositalaridan keng foydalanish; 
individual amaliy mashg‘ulotlar jarayonida imitatsiya, refleksiya, relaksatsiya 
elementlaridan foydalanish. 
Innovatsion o‘qitish metodlari ta’lim jarayonida o‘quvchilar bilan ishlashning 
guruhli shakllaridan foydalanish imkoniyatlariga e’tibor qaratish lozim.