Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги низомий номидаги тошкент давлат

 
ПАРАМЕТРЛАРНИНГ МАЪЛУМ ҚИЙМАТЛАРИГА КЎРА 
ДИФФЕРЕНЦИАЛ ТЕНГЛАМАЛАРНИ ТУЗИШ 
 
Пардаева З., Камолова А. 
Жиззах давлат педагогика институти 
Маълумки, таълим жараёнида турли педагогик технологиялар
қўлланилмоқда. Лекин физика ва математика йўналишида таҳсил олувчи 
талабаларнинг математик моделлар ёрдамида хусусан дифференциал 
тенгламалар орқали табиат ходисаларининг ҳусусиятларини ўрганишга доир 
масалаларни ечишларида уларга олдиндан маълум бўлган катталиклар 

---

Аниқ фанларни ўқитишни модернизациялаш: инновацион таълимнинг янги моделлари ва амалиёти, 2020 йил 17 апрель 
244 
ёрдамида математик амалларни тўғри бажаришни эслатиб ўтиш фойдадан 
холи бўлмайди.
Ҳозирги кунда дифференциал моделларни қўлланилиши кескин
ривожланган бир пайтда, чизиқли дифференциал тенгламаларни тузишни 
ўрганиш долзарблигича қолмоқда чунки кўпгина физик масалалар: масалан, 
массаси m бўлган моддий нуқтанинг ҳаракатини кузатиш, босимнинг денгиз 
сатҳидан олинган баландлик билан боғлиқ бўлишини, жисм темпратурсининг 
совиш қонуниятини аниқлаш ҳамда электр занжиридаги ток кучини топиш 
масалалари чизиқли дифференциал тенгламаларни тузишни тақозо этади. 
Хақиқатдан хам, характеристик тенглама илдизлари маълум бўлганда 
иккинчи тартибли чизиқли дефференциал тенгламани кўринишини топиш, 
ечимларнинг фундаментал системаси маълум бўлганда юқори тартибли бир 
жинсли чизиқли дефференциал тенгламанинг кўринишини аниқлаш
масалалари талабалар учун бирмунча қийинчиликлар туғдиради. Айниқса, 
бундай ҳолат уларни мустақил ишларни бажаришида яққол кўзга ташланади. 
Бундай қийинчиликларни бартараф этиш мақсадида биз қуйида 
праметрларнинг маълум бўлган қийматлари орқали диффернциал
тенгламаларни тузишни мисоллар ёрдамида ойдинлаштирамиз.