|
MATEMATIKA FANINI O‘QITISHDA AXBOROT TEXNOLOGIYA
DASTURLARINI UMUMTA’LIM MAKTABLARIDA QO’LALANISH
Safarova L.M., Maxmudov J.M.
Buxoro viloyati 42- maktab matematika fani o’qituvchisi
Zamonaviy bilim, ko’nikma va malakalarni o’zlashtirgan hamda jamiyatda
o’z munosib o’rnini egallashga qodir bo’lgan barkamol avlod ta’lim–tarbiya
tizimining bugungi kundagi asosiy vazifasidir. Shunday ekan hozirgi kunda xar bir
ta’lim beruvchi zamonaviy o’qituvchi ma’suliyatni aniqlik bilan amaliyotga tadbiq
eta olishlari lozim. Zamonaviy o’qituvchining jamiyatni axborotlashtirish
sharoitida, ishlashga tayyorligini belgilab, beradigan quyidagi axborot-
kommunikatsiya texnologiya salohiyatlari muhim hisoblanadi.
Yangi axborot muhitining an`anaviy muhitdan prinsipial farqi, uning
o’ziga xos kichik texnologik tizimdan iboratligidadir. Ta`lim muassasasi axborot-
kommunikatsiya texnologiyalarining ta`lim jarayoniga integratsiyasi, ta`limning
boshqa barcha didaktik, iqtisodiy, nazariy-metodologik jihatdan kichik tizimlardagi
tub o’zgarishlar bilan kechadi.
Аниқ фанларни ўқитишни модернизациялаш: инновацион таълимнинг янги моделлари ва амалиёти, 2020 йил 17 апрель
122
AKT va matematika fani insonning intellektini, diqqatini rivojlantirishda,
ko‘zlangan maqsadga erishish uchun qat’iyat va irodani tarbiyalashda, algoritmik
tarzdagi tartib-intizomlilikni ta’minlashda va tafakkurini kengaytirishda katta o‘rin
tutadi.
Matematika va AKT fanini o’zaro bog’likligi teskor yechimga ega bo’lishi
uchun maxsus dasturlar paketi yordamida, yechimga fuktsiyalar buyruqlari orqali
bajarilishidan, namuna shu tarzda beriladi va bu jadvalli dastur MS Excel dasturi
tushunchasi keng yoritilib beriladi. Microsoft Excel dasturida har xil jadval
shaklidagi ma’lumotlar bazasi bilan ishlashga mo‘ljallangan bo‘lib, ekran
yacheykalardan iborat va har bir yacheyka shaxmat taxtasiga o‘xshagan o‘z adresiga
ega. Bu ma’lumotlar bazasi bilan ishlaganda xar bir yacheykada joylashgan
ma’lumotdan foydalanish va undan foydalanib, boshqa bir yangi ma’lumot hosil
qilishga imkon beradi. Bu dastur asosan bank sistemasiga o‘xshagan ma’lumotlar
bazasi bilan ishlovchilar uchun mo‘ljallangan va juda ko‘p imkoniyatlariga ega.
Matematik formulalar bilan ishlash.
Elektron jadvallarda oddiygina jadval tuzish emas, balki yacheykalarga
kiritilgan boshlang’ich qiymatlardan ma’lum formula asosida yangi qiymatlarni
hosil qilish muhimdir. Jadvalga ixtiyoriy formulani kiritish va hisoblashni bajarish
mumkin.
Barcha formulalar (=) belgisi bilan boshlanadi. Formulalar dasturlash
tillaridagi kabi bir qatorda yoziladi. Aks holda u oddiy matn singari tushuniladi.
Formulalarni yozishda yacheykalar adresidan foydalanish mumkin. Yacheykalar
adresi absolyut ko‘rinishda olingan holatda formulani ko‘chirish paytida u
o‘zgarmaydi. Formula to‘gridan-to‘gri yacheykaga yoki formula kiritish joyiga
yoziladi.
Diagramma va grafiklarni hosil qilish.
Excel yordamida jadvalga kiritilgan sonli ma’lumotlarning diagrammalari va
grafiklari hosil qilinadi. Diagrammalar va grafiklarni chizish uchun Excel da juda
katta imkoniyatli yordamchi «Мастер диаграмм» majud. Shu yordamchi vositasida
Аниқ фанларни ўқитишни модернизациялаш: инновацион таълимнинг янги моделлари ва амалиёти, 2020 йил 17 апрель
123
turli tuman diagrammalar quriladi. Diagrammani berilganlar joylashgan varaqda,
boshqa varaqda hatto boshqa kitobda hosil qilish mumkin.
Matematik funksiyalar
MS EXCEL dagi matematik funksiyalar kategoriyasiga asosan matematikada
uchraydigan funksiyalar yig’ilgan. Ularning umumiy soni ellikta atrofida bo’lib,
quyidagi turlarga ajratiladi:
1.
Arifmetik va algebraik funksiyalar.
2.
Yig’indi uchun funksiyalar.
3.
Matrisaviy funksiyalar.
4.
Tasodifiy sonlar.
5.
Trigonometrik funksiyalar.
6.
Faktoriallar uchun funksiyalar.
7.
Arifmetik va algebraik funksiyalar.
1. Arifmetik va algebraik funksiyalar
T
/r
Nomi
Belgilanishi
Misol
Qiymati
1
Abs
|x| - absalyut qiymat
Abs(-5)
5
2
Exp
ex
–
eksponensial
funksiya
Exp(0)
1
3
Ln
ln x – natural logorifm
Ln(1)
0
4
Log
loga
b
- logorifm
Log(32;2)
5
5
Lo10
lg x – o’nli logorifm
Log10(100)
2
6
ЗНАК
Sgn(x) – ishora
ЗНАК(-3)
-1
7
КОРЕНЬ
√x
- kvadrat ildiz
КОРЕНЬ(4)
2
8
ПРОИЗВЕД
∏ a
i
ПРОИЗВЕД(2;4;5) 40
9
СТЕПЕНЬ
a
n
– daraja
СТЕПЕНЬ(3;2)
9
1
0
СУММ
∑ a
i
СУММ(4;8)
12
2. Yig’indi uchun funksiyalar
Do'stlaringiz bilan baham: |
