Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги низомий номидаги тошкент давлат

Мактабгача таълим педагогикасининг асосий тушунча 
(категория)лари 
Мактабгача таълим педагогикаси фанида бир-бири 
билан узвий боғланган куйидаги тушунчалар мавжуд: 
тарбия, таълим, маълумот. 
10 
Тарбия—кишилик жамиятининг барча босқичларида 
шаклланиб, ривожланиб, ўсиб, авлоддан-авлодга ворис-
лик вазифасини бажариб келган бўлса-да, аммо ҳар бир 
жамиятда тарбиянинг мазмуни мақсади, вазифалари, 
ўзига хослиги билан фаркланади. 
Тарбия ижтимоий ҳаёт учун зарур ҳодиса бўлиб, ёш 
авлодга илмий билимлар тизимини, малака ва 
кўникмаларини махсус метод ва воситалар орқали ре-
жали равишда сингдириб бериш ҳамда ёш авлодни ҳар 
томонлама шаклланган етук инсон килиб тарбиялашни 
мақсад қилиб қўяди. 
Ёш авлодни ком ил инсон килиб тарбиялаш муаммо-
лари дастлаб халқ оғзаки ижоди, педагогикаси, ёзма ёд-
горликларда, пандномаларда мутафаккир ҳамда маъри-
фатпарварлар асарларининг бош мавзусини ташкил эт-
ган. 
Абдулла Авлоний тарбия ҳақида гапирар экан, 
ҳакди равишда шундай деган эди: «Тарбия бизлар учун ё 
ҳаёт — ё мамот, ё нажот-ё ҳалокат, ё садокат — ё фало-
кат масаласидир». 
Демак, тарбия ва одоб Ватанга чексиз муҳаббат, 
имон-эътиқод, мехр-мурувват, ростгўйлик, адолатгўи-
лик, самимийлик, мехнатсеварлик ва билимдонлик каби 
гоялар воситасида шаклланиб боради. 
Таълим — болаларга билимни тартибли баён килиш 
жараёни бўлиб, муайян кўникма ва малакаларни синг-
дириш, уларнинг онги ва хулкига таъсир этиш, аклини, 
онгини, идрокини, дунёқаришини, эътиқодини ва би-
лиш фаоллигини ривожлантиришдир. 
Таълим бериш жараёнида тарбия ва маълумотнинг 
мақсади амалга оширилади. 
Таълим икки томонлама жараён бўлиб ва ўқитишни 
ўз ичига олади. 
Уқитиш — педагогик фаолият бўлиб, билим малака, 
кўникмаларни болаларга сингдириш, уларнинг билиш 
ва амалий фаолиятига раҳбарлик килищцир. 
Уқиш — ўқувчининг билим, малака кўникмаларини 
11 

---

эгаллашдаги амалий фаолиятидир. У ўқувчиларнинт ҳар 
томонлама ривожланишини таъминлайди. 
Маълумот — асосий педагогик тушунча бўлиб, у иж­
тимоий ҳаёт воқеаларни объектив акс эттиради. Бу жа-
раён кишининг табиат, жамият ва киши тафаккури 
тўғрисидаги умумлаштирган ижтимоий зарур билим, 
малака, кўникмалар тизимининг эгаллаб олиниши на-
тижасидир. 
Маълумот кишининг бил иш га бўлган талабини 
таъминлаб, ундаги қобилиятларни маълум даражага 
кўтаради ва амалий фаолиятга тайёрлайди.