Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги низомий номидаги тошкент давлат педагогика университети термиз филиали педагогика факултети бошланғич таълим кафедраси

Мактаб билан боғлиқ бўлиши мумкин бўлган сабаблар:
Синфда қизиқарли ва қийин муҳит йўқ;
Ҳаддан ташқари рақобат;
Баъзан эса рақобатнинг етишмаслиги;
Ўқитувчи ва ўқувчи ўртасидаги зиддиятлар;
Ўқитишнинг қисқартирилган шакллари;
Секин ўрганиш;
Тенгдошларнинг босими;
Ижодий қобилиятни намоён қилиш учун кўринадиган имкониятларнинг йўқлиги;
Боланинг қобилиятлари мактаб тизимига мос келмаслиги.
Уйда мумкин бўлган сабаблар:
Ота-оналар ўртасидаги келишмовчилик ёки низолар;
Болани ҳаддан ташқари ота-онасининг қарамоғида бўлиши;
Ота-оналарнинг севгиси ва меҳрининг намоён бўлишининг йўқлиги;
Ота-она эътиборининг етишмаслиги;
Саломатлик билан боғлиқ муаммолар;
Ака-ука ва опа-сингиллар ўртасидаги можаролар;
Ота-онанинг ҳаддан ортиқ босими, болани доимо яхши натижаларни кўрсатишини талаб қилиши.
Кўпинча қопол болаларда қуйидаги аломатларни кузатиш мумкин. Улар одатда тартибсиз ва уй вазифаларини бажаришни унутадилар, иншо ёзмайдилар ва мактаб қоидаларига эътибор бермайдилар. Уларнинг столларида, дарсликларида ва ўқув материалларида тартибсизликлармавжуд. Улар на ўқитувчисини, на ота-онасини тинглашадилар ва ўз вазифаларини ҳам бажармайдилар. Доимо бепарво ва безовталанишади, синфдошлари билан жуда кўп гаплашишади ва синфдаги деразадан жуда кўп маротаба ташқарига қарашади. Уларнинг ўзлаштириш ва ўрганиш қобилиятлари қониқарли эмас, доимий баҳона ва ўзларини ҳимоя қилишга ҳаракат қилишади, улар синфда жуда зерикишади. Бироқ, дарсдан ташқари машғулотлар қизиқарли ва ҳаяжонли бўлишига ишонишади. Кам рейтинглар уларни хафа қилмайди, аслида, улар бефарқлигидан кўрсатгичлари паст. Улар ўзларининг паст баҳолари учун кўпинча ўқитувчиларни айблашлари мумкин. Уларнинг катта орзулари бор, лекин ката натижаларга эришиш учун кўп ҳаракат қилишлари кераклигига ишонишмайдилар. Баъзида улар ҳаддан ортиқ ўзига ишонишади лекин на куч ва на интилишни намоён этадилар. Улар катта мақсадларга эришишни хоҳлашади, аммо буни қандай амалга оширишни билишмайди. Ҳақийий мақсадларни қандай белгилашни билишмайди ва бундай самарасизликлар туфайли муваффақиятсизликка учрашадилар.
Аслида ўқиш қобилияти паст бўлган болалар ўзларининг кучли томонларига ишониш қобилиятига эга эмаслар. Бир томондан болаларнинг ортда қолиши яхши, ўқувчилар гарчи уларнинг асл қадр-қимматини билишмаса ҳам. Улар ўз синфларида энг яхши бўлишлари мумкинлигига ишонишмайди. Ота-оналар ва ўқитувчилар болаларнинг бу ҳолатини иложи борича тезроқ даволашлари ва уларни энг яхши ўқув натижаларига эришишлари учун йўналтиришлари керак.