Ўзбекистон Республикаси олий ва Ўрта махсус таълим Вазирлиги Наманган муҳандислик-қурилиш иститути

Меъёрий усул. Бу усулга асосан жисмоний эскириш бинонинг ҳақиқий хизмат даврини меъёрий хизмат даврига нисбати билан аниқланади.
(8.4)
(2.4)
бу ерда Т_ф- бинонинг ҳақиқий хизмат даври, йил;
Т- бинонинг меъёрий хизмат даври, йил.
Кўриниб турибдики, бу усулда бино конструктив элементларининг ҳақиқий жисмоний ҳолати инобатга олинмайди. Бу усулни қўллаш қачонки бинонинг меъёрий хизмат даври унинг ҳақиқий хизмат даври билан деярли мос бўлган ҳолдагина самаралидир. Бироқ, амалиётда аксарият ҳолларда улар бир бирига мос эмас, чунки бу нарса жуда кўп омилларга боғлиқдир.
Эксперт усули.
Бу усулга асосан, мутахассис томонидан ҳар бир конструктив элемент бўйича текширув ишлари амалга оширилиб, текширув натижалари асосида бутунлай бино бўйича ҳамда уни ташкил этувчи конструктив элементларнинг техник ҳолати ҳақида реал кўринишда намоён бўлиб, (8.1) формула асосида аниқланади.
Жисмоний эскиришни аниқлашда эксперт усули ҚМҚ 2.01.16-97 га мос равишда амалга оширилади. Бу меъёрий ҳужжат фақатгина турар жой биноларида жисмоний эскириш даражасини аниқлаш учун яратилган бўлиб, бошқа вазифадаги бино ва иншоотлар учун меъёрий ҳужжат ҳозирча мавжуд эмас.
Турар жой биносининг жисмоний эскириш даражасини аниқлаш.
Мисол: Бино 40 йил эксплуатация қилинган. Капиталлик гуруҳи-2 ва мос равишда меъёрий хизмат даври 125 йил. Мисолда иккита вариант қаралади:
А) Бино нормал шароитда барча турдаги таъмирлаш ишлари ўз вақтида бажарилган ҳолатда эксплуатация қилинган. Бу ҳолда бинонинг ҳақиқий хизмат даври назарий жиҳатдан унинг меъёрий хизмат давридан кам бўлмаслиги (ёки мос келиши) лозим.
Б) Бино нормал шароитда, бироқ ҳеч қандай режавий-профилактик ёки бошқа турдаги таъмирларсиз эксплуатация қилинган. Бу ҳолда бинонинг ҳақиқий хизмат даври назарий жиҳатдан меъёрий хизмат давридан кам бўлиши лозим.
Меъёрий усул. Бу усулга асосан, 2.4 формуладан фойдаланиб емирилиш даражаси қуйидагича топилади
Ф = (40/125)*100% = 32%
Кўриниб турибдики, меъёрий усулдан фойдаланилганда конструктив элементларнинг ҳақиқий ҳолати эътиборга олинмайди.
Эксперт усули.
45 йил эксплуатациядан сўнг, нормал эксплуатация шароитида, барча зарурий профилактик ишлар бажарилган ҳолда, ҳар бир конструктив элемент учун жисмоний эскириш даражаси тахминан қуйидагича бўлади:
А) Барча зарурий профилактик-таъмирлаш ишлари бажарилган ҳолда.
2-жадвал