Ўзбекистон Республикаси олий ва Ўрта махсус таълим Вазирлиги Наманган муҳандислик-қурилиш иститути

Бино конструктив элементларининг номи.	Алоҳидаги конструктив элементларнинг улуш қиймати, %	Жисмоний эскириш, %
Емирилиш-нинг ўртача қиймати, %
Пойдеворлар	14	20	2,8
Девор ва ажратувчи деворлар	22	22	4,84
Оралиқ Ёпма	6	25	1,5
Том ёпмаси	7	Алмаштирилган 15	1,05
Поллар	8	Профилакт. таъмирланган 45	3,6
Эшик ва деразалар	8	Профилакт. таъмирланган 45	3,6
Пардоз ишлари	12	Алмаштирилган 25	3
Ички санитар-техник ва электротехник жиҳозлар	15	Алмаштирилган 15	2,25
Бошқа ишлар	8	25	2
Жами	100		24,64 ≈ 25

Б) Ҳеч қандай профилактик-таъмирлаш ишлари бажарилмаган ҳолда.

3-жадвал

Бинонинг конструктив элементларининг номи.	Алоҳидаги конструктив элементларнинг улуш қиймати, %	Жисмоний эскириш, %	Емирилиш-нинг ўртача қиймати, %
Пойдеворлар	14	20	2,8
Девор ва ажратувчи деворлар	22	22	4,84
Оралиқ Ёпма	6	25	1,5
Том ёпмаси	7	70	4,9
Поллар	8	56	4,48
Эшик ва деразалар	8	58	4,64
Пардоз ишлари	12	75	9
Ички санитар-техник ва электротехник жиҳозлар	15	70	10,5
Бошқа ишлар	8	30	2,4
Жами	100		45,06≈ 45%

Эслатма: келтирилган жадвалдаги алоҳидаги конструктив элементларнинг фоиз ҳисобидаги улуш қиймати олинган.
Мисолдан кўриниб турибдики, бинодаги жисмоний эскириш даражаси тахминан 25-45%. Демак, жисмоний эскириш даражасини аниқлаш учун бинода бажарилган таъмирлаш ва бошқа турдаги ишларнинг бажарилганлиги ҳақидаги маълумот ҳам муҳимдир. Агарда бундай маълумотлар мавжуд бўлмаса, мисолдан кўринадики, меъёрий усул ҳам тақрибий натижа бериши мумкин.
Юқорида келтирилганлардан шундай хулоса қилиш керакки, бино конструкияларидаги жисмоний эскириш даражаси албатта мутахассислар гуруҳи томонидан, конструктив элементларни синчиклаб текшириш ишлари натижасида олинган маълумотларга асосланиши лозим. Чунки емирилиш нафақат вақтга боғлиқ бўлган катталик, балки у фавқулодда пайдо конструкцияда пайдо бўладиган шикастланиш ёки деформация ҳолатларининг ҳам маҳсули бўлиши ҳам мумкин.

2.3.Бинонинг маънавий эскиришини баҳолаш

Бинонинг маънавий эскириши деганда унинг техника тараққиёти таъсири остида вужудга келган функционал ёки технологик талабларга мос келмай қолиши тушунилади. Масалан, турар жой биноларининг маънавий эскиришига қуйидагилар киради: хонадоннинг режаси замонавий талаб ва меъёрларга мос келмаслиги (айниқса кам, ўрта ва кўп қаватли турар жой биноларида); шифтнинг пастлиги, хоналарнинг ва мухандислик жиҳозларининг замонавий талабларга мос келмаслиги.
Тажриба шуни кўрсатадики, меъёрий эксплуатация шароитларида кўпчилик конструкциялар ўзларининг меъёрий хизмат муддатида физик- механик хоссаларидан тўлиқ фойдаланмайдилар.
Маънавий эскириш омилининг муҳимлигига йирик панелли уйларнинг эксплуатация тажрибаси яққол мисол бўлиши мумкин. Уларнинг асосий конструктив элементлари юқори даражада заҳираларга эга бўлганликлари билан бир вақтда, режавий ва қулайлик кўрсаткичлари (хоналарнинг кичиклиги, шифтларнинг пастлиги, хизмат хоналарининг кичик ва ноқулайлиги ва ҳ.к), турар-жой андозаларининг замонавий талабларига тўла жавоб бермай қолган.
Барча асосий конструкцияларнинг хизмат муддати шу бинонинг хизмат муддатига тенг деб ҳисобланади. Бинонинг қолган барча конструкция ва жиҳозлари турли хизмат муддатига эга бўлиб, бу омил уларнинг материали, эксплуатация шароити, баъзан капиталлик гуруҳидан, яъни материалнинг дастлабки кўриниши ва сифат ва ишланишига боғлиқдир. Ёғоч ораёпмалар учун энг катта хизмат муддат 80-60 йил, поллар, ўртадеворлар ва деразалар учун 40-30 йил ва энг кам муддат турли мастикалар ва бўёқлар ва оқова сув қувури учун 8-5 йил.