Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги наманган муҳандислик-педагогика институти

2.5. Ёрма заводларидаги жараёнларнинг умумий тавсифи 
Ёрма заводларида жараѐнларни ташкил қилиш ва бошқариш ҳар бир дон учун кескин фарқ 
қилади ва бу экинлардан ва қайта ишланадиган ѐрма турига боғлиқ: бу ҳар хил экин доналарининг 
анатомик тузилиш хусусиятлари ва унинг структурали – механик ҳамда физик – кимѐвий 
хосалари билан асосланади. 
Тайѐрлов бўлимида ҳамма экин доналари учун дон массасидан бегона аралашмаларни
ажратиш кўзда тутилади. Гидротермик ишлов бериш муҳим аҳамиятга эга бўлиб, ҳамма донлар 
учун қўлланилмайди. Гречиха, сули, арпа, нўхат, буғдойдан ташкари барча донлар учун 
кўлланилади. Шоли заводларида мўрт шоли мағзини (ядро) мустаҳкамлигни ошириш учун
гидротермик ишлов бериш жуда афзалдир, бунда ѐрма сариқ ва ҳатто жигари рангга эга бўлади, 
шунинг учун аҳоли учун бундай ѐрма бирламчи хисобланган, марказий Осиѐ ва узоқ Шарқнинг 
айрим мамлакатларида кўлланилади. Гречиха заводларида ва айрим шоли заводларининг
тайѐрлов бўлимида дон туркумлари 2 – 3 ва ундан кўп фракцияларида сараланади, бу эса қайта 
ишлаш самарадорлигини оширади: шунингдек сули заводларида ҳам донни фракцияларига 
ажратиш самаралидир. Арпа заводларининг тайѐрлов бўлимига донни дастлабки қобиқ ажратиш 
амалга оширилади. 
Ёрма заводларнинг қобиқ ажратиш бўлимида бор қобиқли экинлар учун донли қобиқ 
ажратиш ва уларни алоҳида: бутун мағз, синган мағз, озиқа уни, қипиқ маҳсулотлар ажратиш учун 
кейинги саралаш. Мағз (ядро) кейин мева ва уруғ қобиғини алейрон қатламини олиб ташлаш 
учун қайроқланади; шоли ѐрмаси унинг товар кўринишини яхлитлаш учун қўшимча 
силлиқланади. 
Гречихани қайта ишлашда дон туркумлари 5 – 6 фракцияга йириклиги бўйича сараланади 
ва ажратиб қобиқ ажратилгандан кейин бутун ѐрмача – мағзга (ядрица) ва майдаланган мағз – 
(продел) ажратилади, ѐрмалар қайроқлашни талаб қилмайди. 
Майдаланган, дурсимон, маккажўхори ва буғдой ѐрмалари ишлаб чиқаришда дон йирик 
қисмларга майдаланади ва ўлчами бўйича сараланади.