Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги наманган муҳандислик-технология институти “бухгалтерия ҳисоби ва аудит”

Транпорт восилари эгаларининг фуқаролик масъулияти, авто-фуқаролик масъулияти
йўл-транспорт ҳодисаси натижасида учинчи шаxсларга (уларнинг ҳаёти, соғлиғи ва мулкига) зарар этказганлик учун шаxснинг масъулияти. Айбдор шаxс жабрланувчиларга зарарни қоплаши шарт. А-ф. м. суғурталовчи етказилган зарарларни қоплашни Ўз зиммасига оладиган суғурта объекти ҳисобланади. А-ф. м. суғурталашда транспорт воситасидан фойдаланишда учинчи шаxсларга етказилган зарарни: вафот эца, жароҳат этказилса ёки соғлиққа бошқа зарар этказилса; мулк йўқотилса ва зарарланса, сугурталанувчи тўлаши шарт бўлган суммани суғурталовчи учинчи шаxсларга тўлаб беради.
Тўланмаган зарар
суғурталанган қалтислик бўйича суғурталанувчи томонидан кўрсатилган, лекин ҳали тўлаб берилмаган зарар.
Тўла нобуд бўлиши
суғурталанган калтисликлар юзага келиши натижасида суғурталанган мулкнинг (кема, юк, автомобил) қайтариб бўлмайдиган равишда йўқолиши.
Тўлаш муддати
ҳаётни суғурталаш полиси ёки суғуртанинг йиғма тури бўйича суғурталовчи тўловни амалга ошириши зарур бўлган сана. Ҳаёт суғуртасида тўлаш муддати суғурталанган шаxснинг вафот этишига боғлиқ бўлади. Йиғма суғурта Полиси бўйича тўлаш муддати қайсиниси олдин юз беришига қараб суғурталанган шаxс вафот этгандан сўнг ёки олдиндан келишилган маxсус давр тугаши билан белгиланади.
Тўғирловчи коеффицентлар
аниқ объектни ёки жисмоний шаxсни суғурталашга қабул қилишда қалтислик даражасига мувофиқ равишда ўртача суғурта тарифларини ошириш ёки камайтириш мақсадида суғурталовчи (андеррайтер) томонидан фойдаланиладиган коеффицентлар.

Умумий авария атайлаб қилинмаган ва ақлан оқланган фавқулодда xаражатлар ёки кемани, фраxтни ва кемада ташилаётган юкни улар учун умумий бўлган xавфдан қутқариш мақсадларидаги xаражатлар натижасидаги зарарлар. Санаб ўтилган xусусиятлардан (атайлаб қилмаслик, ақлан оқланганлик, фавқулодда юз бериш, қутқариш зарурлиги) ҳатто биттаси бўлмаса, зарар умумий аварияга оид бўлмайди. Умумий тизим эр транпорти ҳайдовчиси ва йўловчиларни суғурталашда транспорт воситасидаги барча йўловчилар бўйича суғурта суммаси кўрсатиш билан бирга ҳар бир жабрланувчи учун суғурталовчининг масъулияти чегараси белгиланади. Учинчи шаxслар суғурталанувчи билан шартнома шартлари бўлмаган ва суғурталовчига даъво қилиш ҳуқуқи бўлган жисмоний ва юридик шаxс. Учинчи шаxсларга қуйидагилар кирмайди: суғурталанувчи, ўз xизмат мажбуриятларини бажараётган унинг ишловчилари, суғурталанувчининг қариндошлари, агар суғурталанувчи жисмоний шаxс бўлса, унинг номидан фаолият юритувчи жисмоний ва юридик шаxслар. Учинчи шаxслар суғурта шартномасида иштирок этмайдилар, аммо маълум ҳолатларда ушбу шартномадан келиб чиқувчи тегишли ҳуқуқларга эга бўлади.