Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги наманган муҳандислик-технология институти “бухгалтерия ҳисоби ва аудит”

МАВЗУГА ОИД МАСАЛАЛАР ВА УЛАРНИ ЕЧИШ УСЛУБИ
Биргаликда суғурта - деб суғурта жавобгарлигининг шундай тизимига айтиладики, унда объект битта суғурта шартномаси орқали бир нечта суғурта компаниялари(биргаликда суғурта қилувчилар) билан биргаликда суғурталанади.
Агар суғурта шартномасида буни инкор этувчи бандлар келтирилмаган бўлса, суғурталовчилар суғурталановчи олдида тенг жавобгардирлар.
Шунингдек қонунда суғурталовчилар суғуртада жавобгарликни қабўл қилиб олган қисмигага қараб суғурталановчи олдида жавобгар бўлишлари мумкинлиги назарда тутилган.
Бу суғурта турида зарарни қоплашда биринчи риск тизими, пропорционал жавобгарлик тизими, шунингдек франшиза қўлланилиши мумкин.
Шуни алоҳида таъкидлаб ўтиш керакки биргаликда суғурта шартномалари камдан-кам ҳолатда учрайди. Биринчидан, уларнинг хизмат кўрсатиши кўп меҳнат талаб қилади чунки уларда суғурталовчининг жавобгарликлари кўп бўлади. Иккинчидан, улар суғурталовчининг мавқейини оширмайди, чунки бундай ҳолатда шундай тасаввур ҳосил бўладики суғурталовчи бутун рискни тўлалигича ўз жавобгарлигига олишни хоҳламайди ёки ололмайди, бу эса ўз навбатида компания имеджига таъсир қилади.
Шу сабабли катта рисклар одатда биргаликда суғурта системаси бўйича эмас балки қайта суғурталаш тизими бўйича суғурталанади, бу суғурта тизимини кейинг бўлимларда кўриб ўтимиз.
1-масала. Баҳоси 600000 сўм бўлган объект биргаликда суғурта тизими бўйича 3 та суғурталовчи C₁, C₂, C₃ томонидан суғурталанди , уларнинг улушлари мос равишда 250000 сўм, 150000 сўм ва 100000 сўмга тенг. Суғурта ҳодисаси натижасида юзага келган зарар 200000 сўм. Агар пропорционал жавобгарлик тизими қўлланилса ҳар бир суғурталовчи тўлайдиган суғурта қопламасини аниқланг.
Ечиш. Дастлаб биргаликда суғурталовчиларнинг умумий жавобгарлик миқдорини С ни аниқлайлик:
С=250000+150000+100000=500000(сўм)
Енди C₁ суғурталовчининг суғурта қопламаси Сб₁ миқдорини аниқлаймиз:
Сб₁=_{ }
Ҳудди шу тарзда C₂ ва C₃ суғурталовчиларнинг суғурта қопламалари миқдорини мос равишда аниқлаймиз:
Сб₂=_{ }
Сб₃=_{ }