4.2. Ҳаракатланувчи таркиб оқилона паркини танлашда самарадорликни
ҳисоблаш
Нисбий таққослаш коеффициентларининг K
t
қийматларини аниқлаш
учун солиштирма самара бирлигини ∆УТЗ (сўм/ткм) ва абсалют самарани
Э
ВПС
(сўм) ЭҲМ учун компютер дастури ишлаб чиқилди. Дастур алгоритми
2.15 ва 2.34-2.36 боғлиқланишларни ўз ичига олади. Дастур матни 8-иловада
келтирилган.
Ишлаб чиқилган дастур бир вақтнинг ўзида 10 та автомобил моделлари
учун ҳисоб-китобларни амалга оширишга имкон беради. Дастурнинг диалог
ойналари 4.26 - 4.30-расмларда келтирилган.
4.26-расм. Mercedes-Benz Actros 1841L ва КАМАЗ 54115 (мисол) автомобилларини
иқтисодий самарасини ҳисоблаш учун маълумотларни диалог ойнасига киритиш
Амаллар кетма-кетлиги қуйидагича: 1) Дастур майдонига таққосланаётган
автомобилларнинг сони ва модел номини ва ҳисоблаш учун дастлабки
маълумотларни киритилади (4.26-расмга қаранг). "Ҳисоблаш" буйруғи
берилади.
2) Дастур юк ташишда материалларни сарфини абсалют қийматларини ва К
i
коеффициентларининг қийматларини ҳисоблайди (4.27-расм).
4.27-расм. Mercedes-Benz Actros 1841L ва КАМАЗ 54115 (мисол) автомобилларини
солиштириш коеффициентларининг қийматларини ҳисоблашни диалог ойнаси
3) Мавжуд ҳаракатланувчи таркибни алмаштириш керак бўлган
автомобил моделлари учун К
i
нисбий солиштириш коеффициентларининг
қийматларини ҳисоблаб чиққандан сўнг, ∆УТЗ
i
нинг шартли техник
харажатларини аниқлаш мумкин - паркни аниқ автомобил моделлари билан
янгилашда. Ишлаб чиқилган дастур муҳитида ҳисоблаш натижалари 4.28-
расмда келтирилган.
Ҳисоблаш
натижалари
"Автомобил
моделларини
таққослаш
матрицалари" кўринишида кўрсатилади. Автомобилни баҳолаш учун, матрица
стокидаги лозим моделни бизни қизиқтирган устундаги модел билан
таққосланади. Масалан, ҳисоблаш натижаларидан кўриниб турибдики,
КАМАЗ 54115 автомобилига Mercedes-Benz Actros 2541 моделига қараганда
0,99 сўм / тонна кўпроқ сарф қилади.
4.28-расм. КАМАЗ 54115 автомобилини Mercedes-Benz Actros 1841L автомобилига
алмаштирганда солиштирма шартли-техник харажатларни ΔУУТЗ (
сўм/ткм
) ўзгаришини
ҳисоблаш натижалари
4) Баҳоланаётган автомобиллар амалга ошириши керак бўлган транспорт
ишларининг ҳажмини
W (ткм)
билган ҳолда КАМАЗ 54115 ни Mercedes-Benz
Actros 1841 га алмаштиришда йиллик иқтисодий самаранинг абсалют
қийматини ҳисоблаймиз. Бунинг учун "Самарани ҳисоблаш" буйруғини
берамиз ( 4.29-расмга қаранг).
4.29-расм. КАМАЗ 54115 автомобилини Mercedes-Benz Actros 1841L автомобилига
алмаштирганда самарани
Э
реал
ВПС
,
сўм/ткм
ҳисоблаш учун диалог ойна дастури
Нисбий таққослаш коеффициентларининг қийматларини ҳисоблаш
мисолини бажаришда ∆УУТЗ (сўм/ткм) нинг ўзига хос самарасининг қиймати
ва Mercedes-Benz Actros 1841L, MAN TGA 280 D08, Скания P340, ВОЛЬВО
FE D7E240, КАМАЗ 54115 автомобиллари учун абсалют самара Э
реал
ВПС
(сўм)
нинг қиймати 4.30-расмда келтирилган.
4.30-расм. Дастур ойнасидаги ҳисоблаш учун дастлабки маълумотлар
Нисбий таққослаш коеффициентларини ҳисоблаш натижалари 4.31 ва 4. 32-
расмларда келтирилган.
4.31-расм. Базавий КАМАЗ 54115 автомобилига нисбатан янги вариантдаги автомобил-
тягачларни солиштиришда К
i
коеффициентини қиймати: 1-ёнилғи наархи бўйича; 2-ёнилғи
сарфи бўйича; 3-мойлаш материаллари нархи бўйича; 4- мойлаш материаллари сарфи
бўйича; 5-автомобил шиналари нархи бўйича; 6-шина ейилиши (сарфи) бўйича; 7-
автомобил шиналарини қайта тиклашга харажатлар бўйича.
4.2-жадвал.Базавий КАМАЗ 54115 автомобилига нисбатан хорижий
автомобилларни солиштиришда солиштириш коеффициенти
К
i
ва солиштирма
самара
ΔУУТЗ
,
сўм/ткм
қийматлари
Вариантларни
нисбий
солдиштириш
коеффициенти
К
i
Белги-
лани-
ши
Солиштиришда К
i
қийматлари оралиғи
Mercedes-Benz
Actros 1841L
MAN TGA 280
D08
Скания P340
ВОЛЬВО FE
D7E240
3 ёш-
гача
3-6
ёш
6 ёш
дан
кўп
3
ёш-
гача
3-6
ёш
6
ёш
дан
кўп
3 ёш-
гача
3-6
ёш
6 ёш
дан
кўп
3
ёш-
гача
3-6
ёш
6 ёш
дан
кўп
Ёнилғи
нархи
бўйича
К
Ст
0,95
0,95
0,95
0,95
Ёнилғи
сарфи
бўйича
К
Qs
1,54
1,40
1,31
1,13
Мойлаш
материаллари
нархи бўйича
К
Ссм
0,55
0,58
0,68
0,82
Мойлаш
материаллари
сарфи бўйича
К
Нсм
1,12
1,19
1,06
1,12
Автомобил
шиналари нархи
бўйича
К
Сш
1,0
0,92
1,0
1,10
Шиналарни
ейилиш (сарфи)
бўйича
К
Иш
2,11
2,11
2,11
2,37
Шиналарни
қайта тиклашга
харажатлар
К
Эвш
2,13
2,13
2,13
1,6
Эҳтиёт қисмлар
ва
материалларга
харажатлар
бўйича
К
ЗЧиМ
4,81 2,17
р/э
4,43 1,96 р/э
3,28
2,19
р/э 2,11 1,93 1,46
Солиштирма самара
ΔУУТЗ, сўм/ткм
-1,23 -1,19 р/э
-1,15 -1,11 р/э
-1,15 -1,13 р/э
-1,13 -1,12 -1,11
4.32-расм. Базавий КАМАЗ 54115 автомобилига нисбатан янги вариантдаги автомобил-
тягачларни солиштирганда эҳтиёт қисм ва материаллар
бўйича солиштириш вариантлари
коеффициентининг
К
ЗЧиМ
қиймати
4.33-расм.
Базавий КАМАЗ 54115 автомобилига нисбатан янги вариантдаги автомобил-
тягачларни солиштирганда
ΔУУТЗ
мезони
қиймати
Автомобиллар томонидан ўртача ҳисобда бажарилган транспорт
ишларининг ҳажми учун (
W=15млн.ткм
) берилганда, турли ёшдаги
автомобиллар учун КАМАЗ 54115 га нисбатан ҳар хил ҳаракатдаги транспорт
паркини қўллаш орқали эришилган йиллик иқтисодий самаранинг қиймати
аниқланди. Натижалар 4.3-жадвалда келтирилган..
4.3-жадвал. Ҳаракат таркиб паркини янгилашда солиштирма ва абсалют
иқтисодий самараларнинг катталиги
Автомобил модели
Ёш гуруҳи
Солиштирма самара
ΔУУТЗ, сўм/ткм
Абсалют иқтисодий
самара
Э
реал
ВПЗ
*)
,
млн. сўм
Mercedes-Benz Actros
1841L
3 ёшгача
-1,23
2583, 0
3-6 ёш
-1,19
2499, 0
6 ёшдан кўп
р/э
-
MAN TGA 280 D08
3 ёшгача
-1,15
2415,0
3-6 ёш
-1,11
2331,0
6 ёшдан кўп
р/э
-
Скания P340
3 ёшгача
-1,15
2415,0
3-6 ёш
-1,13
2373,0
6 ёшдан кўп
р/э
-
ВОЛЬВО FE D7E240
3 ёшгача
-1,13
2373,0
3-6 ёш
-1,12
2352,0
6 ёшдан кўп
-1,11
2331,0
*)
йиллик иш ҳажми
W=15 млн. ткм
учунҳисобланган қийматлар
Натижалар шуни кўрсатадики, Mercedes-Benz Actros 1841L русумли
автоавтомобиллар энг кўпроқ фойдалидир, чунки у минимал
∆УУТЗ
ни
беради, яъни бажарилган транспорт ҳажми бошқа моделлар билан тенг
бўлганда корхона учун энг катта абсалют иқтисодий самара беради.
Шундай қилиб, Наманган вилоятидаги мавжуд юк автотранспорт
корхоналари шароитида ҳаракатланувчи таркибнинг оқилона паркини танлаш
методикасини тажриба-саноат синовлари натижасида боғлиқланишларни
адекватлиги (мувофиқлиги) исботланди (2.34-2.37).
Шунингдек,
олиб
борилган
тадқиқотлар
натижасида,
юк
автомобилларидан фойдаланиш самарадорлигини ҳисоблаш учун зарур бўлган
мавжуд юк ташиш корхоналари шароитида маҳаллий ва хорижий замонавий
юк автомобилларининг эксплуатацион харажатларининг қийматлари
аниқланди.
Do'stlaringiz bilan baham: |