Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги наманган мухандислик технология институти Сотволди Турсунов

Ўзбекистонда районлаштирилган арпа навларининг тавсифи.
Арпа навлари муайян бир тур хилига киришидан катъи неазар, баъзи бошқа белгилари ҳам тавсифланади, қуйидагиларни шу белгилар жумласига киритиш мумкин:
1. Бошоғининг узунлиги: узун бошоқлар-узунлиги 9-12 см; ўртача бошоқ узунлиги 7-9 см; калта бошоқлар-узунлиги 5-6 см.
2. Килтиғининг узунлиги (бошоғининг узунлигига нисбатан олинади): узун қилтиқлар-бошоғи узунлигидан 1,5 баравар ва ундан ортиқ келади; ўртача қилтиқлари-бошоғидан бир оз узун; калта қилтиқлар-бошоғи билан баравар ёки ундан бир оз калта бўлади.
3. Гул қобиқларининг қилтиқка айланиш даражаси (кескин, аста-секин ва сербар бўлиши мумкин). Гулининг қобиқларининг қилтиқ асосининг айланишда-қилтиқ асосига томон аста-секин кенгайиб боради: сербарда қилтиқнинг асоси кенг бўлади.
Арпанинг районлаштирилган кўп навлари ҳам кузги, ҳам баҳорги бўлади, бошқача айтганда, буларни кузда ҳам, баҳорда ҳам экиш мумкин. Биологик жиҳатдан кузги навлари камрок учрайди.
Ўзбекистонда арпани қуйидаги навлари районлаштирилган
Айқор, Болгали, Гулноз, Қаршинский, Қизилқурғон, Лалмикор, Мавлоно, Нутанс 799, Саврук, Темур, Унумли-арпа, Хонақох, Феруз.
Районлаштирилган арпа навларининг асосий хўжалик ва биологик тавсифи.
Айқор. Ўзбекистон дончилик илмий текшириш институти («Дон» илмий ишлаб чиқариш бирлашмаси) да Тазим х К 25450 (М 671/19 БХР) навларини чатиштириб яккалаб танлаш йўли билан яратилган.
Муаллифлар: Арипов Ю.А, Маматқулов Т, Питоня В.Н, Жумабаев П.П, Аманов А.А.
1992 йилдан Республиканинг суғориладиган ерларида кузги экиш муддатида, Давлат реестрига киритилган.
Дуварак (биологик кузги). Паллидум тур хилига мансуб. Бошоғи олти қаторли, тўғри бурчакли, ўртача узунликда ва зичликда. Бошоқ қипиғи кучсиз ривожланган. Гул қипиғининг қилтиғига айланиши секин аста. Қилтиғи ўртача узунликда, бошоққа жипсланган, ўртача катталикда.
Дони ўртача катталикда, чўзинчоқ-ромбсимон, бинафша рангли, туки қисқа тўлқинли.
Ўрта эртапишар, вегетация даври 190-220 кун. Ётиб қолиш ва тўкилишга бардошлилиги ўртача 3,7-4,7 балл.
Ўртача ҳосилдорлик 1996-2000 синов йилларида гектаридан 42,0-50,8 центнер. 1000 та донининг вазни 41,0-44,9 г гача.
Қишлоқ хўжалик касалликлари ва хашоратлари билан кучсиздан ўртача даражагача зарарланади, ўртача 10,7 %.