Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги наманган мухандислик технология институти Сотволди Турсунов

Ун шудринг касаллиги – кузги буғдойда барча минтақаларда учрайди. Бу касалликни чиқарувчи ҳалтачали замбуруғлардан Erysphe graminis ДС ҳисобланади.
Ун шудринг касаллиги билан ўсимлик барги, барг қини, пояси, хатто айрим ҳолларда бошоғи ҳам зарарланиши мумкин. Бу касаллик буғдой униб чиқиш фазасида ҳам пайдо бўлиши мумкин.
Ўсимликни зарарланган қисмларида замбуруғ мицеллаларини (Грибница) чалканишидан ҳосил бўлган оқ туксимон қатлам ҳосил бўлади. Булар махсус сурғичлари орқали ўсимлик тўқималари ва хужайралари орасига кириб олади.
Бу эса ўсимлик барглари фаолиятини эрта тугаши ва ҳосилдорлигини 10-20 фоизгача камайтиришга олиб келади.
Буғдой баргларидаги хлорофил ўз хусусиятини йўқотади, транспирация кучаяди, ўсимлик пояси нозиклашиб ётиб қолади. Булар барчаси дон шаклланиши, ҳосилдорлик ва дон сифатига ўз салбий таъсирини кўрсатади, замбуруғ мицеллалари ўсиб ривожланиб, баргни тепа ва пастки қисмини пахтага ўхшаш унсимон қатлам билан ўраб олади. Барг тепасида жойлашган замбуруғ мицеллалари қонидиялар ҳосил қилади. Бу конидиялар бир хужайрали бўлиб, ўсимликларни қайта зарарлайди. Буғдой найчалаш фазасида баргнинг тепа зарарланган қисмида майда қора рангдаги замбуруғ мева таначалари клейстотеция ҳосил бўлади. Бу таначаларда кўп миқдордаги ҳалтачалар ва уларда эса кўп миқдордаги ҳалтача споралари (сумкаспора) ҳосил бўлиб, бу споралар кузда яна ўсимликларни зарарлайди. Ун шудринг касаллиги ҳаво намлиги 96-99 фоиз ва ҳарорат 15-20⁰С бўлганда яхши ривожланади.
Илдиз чириш касаллиги – Ўзбекистон шароитида буғдойни илдиз чириш касаллигидан буғдой илдиз бўғинчаси чириш касаллиги кўпроқ учрайди. Бу касалликни церкоспореллоз илдиз чириш касаллиги деб юритилади. Бу касалликни чақирувчи замбуруғ Pseudpcercosporells hertotrichoi ҳисобланади.
Касаллик белгилари – ёш ўсимликлар барг қинининг ташқи томонида қўнғир рангдаги нуқталар пайдо бўлади. Кейинчалик эса буғдой поясида овал ёки узунчоқ шаклдаги қўнгир нуқталар кузатилади.
Бу қўнғир нуқталарда замбуруғ мицеллалари ҳосил бўлади, ўсимлик пояси чирий бошлайди. Агарда бошоқ ҳосил бўлган бўлса, у ўз муддатидан эрта пишганга ўхшаб туради. Касалланган ўсимлик бошоғи оқ тусга киради. Замбуруғ мицелласи ўсимлик қолдиқларида қишлайди.