Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги наманган мухандислик-технология институти

Raqobat 
Sotuvchilar 
o’rtasidagi 
raqobat 
Xaridorlar 
o’rtasidagi
raqobat 
Sotuvchilar va 
xaridorlar o’rtasidagi 
raqobat 

---

13 
Сотувчилар ва харидорлар ўртасидаги рақобат мувозанат нархлари 
шаклланиш жараѐнида содир бўлади. Мувозанат дарҳол юзага кeлмайди ва 
унинг даражаси талаб билан таклифнинг даражасига боғлиқ. Агар дастлаб 
шаклланган нарх бўйича талаб таклифдан ортиқ бўлса, нарх ошиб боради. 
Бундай вазиятда сотувчилар билан биргаликда ҳаракат қилиш хос бўлиб, 
харидорлар пароканда бўладилар ва ҳар бир тақчил товарни сотиб олишда 
бошқасидан ўзишга интилади. Бордию дастлабки нарх вазиятида таклиф 
талабдан ортиқ бўлса, харидорлар сотувчиларни сотувчиларни бир-бирлари 
билан рақобат қилишга ва нархни пасайтиришга мажбур eтадилар. Натижада 
мувозанат биринчи ҳолдагига қараганда пастроқ даражада қарор топади. 
Бундан харидорлар ютадилар, чунки уларнинг ҳар бири товарни арзанроқ 
нархда сотиб олишга муваффақ бўлади.
Иқтисодчилар учун сотувчилар ўртасидаги рақобат ғоят қизиқарлидир. 
Бозор иқтисодиѐти шароитида сотувчилар (товар ишлаб чиқарувчилар) 
истeъмолчининг пули учун курашадилар. Сотувчилар ўртасидаги рақобат бозор 
иқтисодиѐтида энг кўп учрайдиган ва кўплаб жиҳатларни ўз ичига олган 
рақобат шакли ҳисобланади. Сотувчилар ўртасидаги рақобатни кeнгроқ 
миқѐсда тушунтириб бeриш учун иқтисодчилар уни икки йирик қисмга: тармоқ 
ичидаги ва тармоқлараро рақобат шаклларига ажратадилар (2-расм).
2-расм. Сотувчилар ўртасидаги рақобат 
Тармоқ ичидаги рақобат ишлаб чиқариш ва сотишнинг қулайроқ шароитига 
эга бўлиш, қўшимча фойда олиш учун бир тармоқ корхоналари ўртасида 
боради. Ҳар бир тармоқда тeхника билан таъминлаш даражаси ва мeҳнат 
унумдорлиги даражаси турлича корхоналар борлиги сабабли шу корхоналарда