Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги мухаммад ал хоразмий номидаги тошкент ахборот технологиялари университети

1.Ягона ички тизимда ижтимоий муносабатларни элементи сифатида, қатъий белгиланган вазифаларни бўлиши;
2. Гурух таркибидагиларни истак ва хохишидан қаътий назар объектив равишда мавжуд бўлиши;
3. Гурухни ижтимоий интизомини белгиланиши;
4. Бошқа гурухларга нисбатан ягона бир тизим сифатида муносабатда бўлиш;
5. Гурух қизиқишлари ва қадриятлар тизимини ўзида акс эттирувчи ижтимоий- психологик ўзига хосликка эга бўлиши.
Менежмент фанида формал гурухларни самарали меҳнат қилиши ва уни бошқаришга таъсир кўрсатувчи турли факторларни ўрганишга катта аҳамият берилмоқда. Бундай факторларга: гурухнинг ҳажми ва таркиби, гурух нормалар, гурухни уюшганлиги, низолар, гурух аъзоларининг мавқеи ва бажарадиган вазифалари киради.
Гурух ҳажми. Ўтказилган тадқиқотлар натижасига кўра, бирон бир аниқ вазифани бажаришда кичик гурухлар ( тахминан 7 та киши) кўпроқ натижаларга эришиши, шу билан бирга бирон бир ишни муҳокама қилиш ва жамоа қарорини қабул қилишда 12 та ва ундан ортиқ киши бўлиши яхши натижалар бериши қайд этилган. Яна бир бошқа тенденция аниқланган: гурухда ишлаётганда киши якка тартибда фаолият кўрсатаётгандагина нисбатан камроқ ишлайди. Шунга кўра, 5-8 кишидан иборат гурухда жамоа аъзоларини турли даражадаги тажрибалари ва қарашларини , ҳар бир аъзони якка тартибдаги хиссасини қўшиши хисобига самарали меҳнат қилинади.
Гурух таркиби. Гурух таркибининг оптималлиги унинг аъзоларини психологик жиҳатдан бир- бирига мослигида намоён бўлади. Шахсий сифатларни энг бир- бирига мослиги, махсус муаммоларни ҳал этувчи гурух таркибини танлов асосида ташкил этилаётганда эришиш мумкин. Таркибига турли даражадаги билимга, кўникма, уқувга ва шахсий хислатларга эга кишилардан иборат гурухлар энг самарали фаолият кўрсатади деб хисобланади. Шу билан бирга гурух раҳбари турли хилликни негатив томонларини ҳар доим эътибордан четда сақламаслиги, келиб чиқиши мумкин бўлган низоларни олдини ола билиши керак.
Гурух нормаси. Кишиларни психологик жиҳатдан бир- бирига мос келиши жуда ҳам қийин жараён ва реал ҳаётда мураккаб танлаш услубидан кўпинча фойдаланилмайди. Лекин психологик танлаш табиий йўл билан доимий равишда амалга ошиб боради. Кишиларни ишчанлик ва шахсий сифатлари белгиланган қоидалар, анъаналарга мос келганда гуруҳда мустакхам ўрнашиб қолади. Бу қоидалар ва анъаналарни “гурух нормаси” деб аталади. Гурухнинг ҳар бир аъзосини хулқ- атвори, ундан кутилаётган ишлар гурух нормаларига ёндошган холда амалга оширилади. Шунинг учун ҳам гурух нормалари жамоанинг ҳар бир аъзосига катта таъсир ўтказади.
Уюшганлик – гурух аъзоларини мавжуд муаммо ва холатларни хал қилишда бир – бирига мос фикр- мулоҳазаларга олиб келади. Уюшганлик ишни юқори самарадорликда эканлигини белгиси сифатида тан олинган. Гурухда юқори уюшганлик бўлганда ўзаро муомилада камроқ муаммолар, бир- бирини тушунмаслик холатлари, бир- бирига ишончсизлик, душманлик кайфияти камроқ бўлади.
Раҳбарнинг ўз интилишлари гурухнинг қизиқишлари билан мос келганда ишнинг юқори самарадорлигига эришишда уюшганлик омилидан фойдаланиш мақсадга мувофиқдир. Ундан жамоанинг кутубхонанинг мухим муаммоларини ҳал этишда, вақти –вақти билан истиқбол режаларини ва бошқа мухим масалаларни муҳокама қилишда фойдаланиш мумкин. Лекин жамоа раҳбарни фаолиятини тан олмаса, масалан у ишга киритимоқчи бўлган янгиликларни қабул қилмаса, унда уюшганлик салбий рол ўйнайди ва бу омилни бартараф қилиш учун қўшимча чораларни қўллаш зарур бўлади.
Низолар. Бирон бир фаолиятни амалга оширишда турли хил қарашлар ишни самарадорлигига бевосита таъсир кўрсатади, лекин, фикр-мулохазалардаги ўта кескинликлар уларни низолар даражасига кўтарилиб кетишига сабабчи бўлганлиги учун бунга йўл қўймаслик керак.