109
кунгабоқар, соя ва бошқа экинлар ризосферасидаги микроорганизмлар сони
контроль ерлардагига қараганда 5-10 баравар кўп бўлар экан.
15- ж а д ва л
Ўзлаштирилган ва ўзлаштирилмаган ерлардаги бактерилар сони
(1г тупроқда миллион дона ҳисобида)
Тупроқ тури
Гори-
зонтлар
Кокклар
Таёқча-
симон-
лар
Йирик
кокклар
(азотобактер)
Жами
бакте-
риялар
сони
Ўзлаштирилмаган
қора тупроқ
А
1
В
1
В
2
2050
730
790
410
50
20
260
960
1760
2709
1740
2570
Ўзлаштирилган
қора тупроқ
А
1
В
1
В
2
5540
390
550
240
60
0
590
2340
1130
6470
2890
1750
Ўзлаштирилмаган
шўр тупроқ
А
1
А
2
В
2
2620
640
580
280
700
40
290
966
480
3230
1670
1000
Ўзлаштирилган
шўр тупроқ
А
1
А
2
В
2
4300
1800
600
400
160
12
600
1400
3200
5820
3400
3872
Ризосферада 3 та зона фарқ қилинади:
1) микрофлорага ниҳоятда бой бўлган
илдизлар юзаси
;
2)
илдизларга тақалиб турадиган
тупроқнинг
юпқа қатлами
;
3)
илдизлар юзасидан
0,5-1мм
нарида бўлган
ҳақиқий ризосфера
зонаси. Бу зонада микроорганизмлар учун озиқ кўп бўлади.
Ризосфера зоналарида микроорганизмлар жуда кўп миқдорда бўлади,
ўсимликларнинг ривожланиш фазаларига қараб, уларнинг сони ҳам ўзгариб
туради. Одатда, уруғлар унишидан то гуллаш
давригача микроорганизмлар
сони ортиб боради, гуллаш даврида камаяди. Замбуруғлар,
актиномицетлар
ва целлюлозани парчаловчи бактериялар сони эса гуллаш даврида ортади.
Ризосферада кўпинча спора ҳосил қилмайдиганлардан: псевдомонаслар,
микобактериялар, радиобактериялар ва бошқалар учрайди.
Бактериялар ўсимликлар учун физиологик актив моддалар ҳосил
қилади, қолдиқ моддаларни парчалайди ва ўз навбатида юксак ўсимликларга
таъсир этиб туради. Ўсимликлар илдизидан чиққан
моддалардан эса
ризосфера бактериялари фойдаланади. Юксак ўсимликларнинг барглари ва
новдаларида эпифит микрофлора бактериялари учрайди.
Булар орасида энг
кўп учрайдиган вакил Васt.herbicola дир.
Немис олими Е. Либберт (1966) эпифит микрофлора бактериялари
физиологик актив модда - гетероауксин синтезлаш
хусусиятига эга деган
110
фикрни айтади. Лекин В. И. Кефели (1969, 1971) карам ўсимлиги стерил
муҳитда L- триптофандан гетероауксин синтезлашини кўрсатади.
А. А. Тарасенко (1972) эпифит микрофлора маккажўхори
майсаларининг ўсишига ва моддалар алмашинуви процессига ижобий таъсир
этганлигини кузатган. Ажратиб олинган 12 тур бактериядан атиги 6 тури
гетероауксин синтезлаш хусусиятига эга эканлиги маълум бўлган.
Микориза.
1881 йили поляк олими Ф. М. Каменский микориза
ҳодисасини кашф этади. Ўсимликлар илдизи билан замбуруғлар
орасидаги
симбиоз
микориза
деб аталади. Микориза кўпчилик дарахтлар ва
ғалладошлар оиласининг вакиллари орасида учрайди. Микоризада замбуруғ
гифлари ўсимликнинг илдизлари орасига ўсиб киради. Микоризани
замбуруғлардан фикомицетлар, аскомицетлар ва базидияли замбуруғлар
ҳосил қилади. Бу табиатда кенг тарқалган ҳодиса бўлиб, эктотроф ва
эндотроф формалари бор.
Do'stlaringiz bilan baham: