Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги мирзо улуғбек номли

 
 
КАТТАЛАРДАГИ АСПЕРГЕРНИНГ АЛОМАТЛАРИНИ ТУШУНИШ 
 
М.Б.Суванова.,
ЎзМУ магистранти 
 
Ўзбекистонда инсон саломатлигини мустаҳкамлашга эътибор юксак. 
Шуни алоҳида қайт этиш жоизки, Ўзбекистон оналик ва болаликни муҳофаза 
қилиш борасида минтақадаги етакчи мамлакатдир. Юртимизда баркамол 
авлодни вояга етказиш, оналик ва болаликни муҳофаза қилиш бўйича 
шаклланган самарали механизм ҳамда аҳолининг репродуктив саломатлигини 
янада яхшилаш йўлида олиб борилаётган жадал ва изчил ислоҳатлар таҳсинга 
сазовор. Хусусан, Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги она ва 
бола ҳавфсизлигини таъминлашга хизмат қилувчи ҳалқаро андозаларга 
асосланган кенг миқёсли ислоҳотларни ҳаётга изчил тақдим этмоқда. 
Баркамол ва соғлом фарзандларни вояга етказиш ўзбек халқининг 
миллий қадриятларидан биридир. Ўзбекистон Республикаси Президенти Ш.М. 

---

172 
Мирзиёев ушбу жиҳатга алоҳида эътибор қаратар экан, “соғлом авлодни 
тарбиялаш барчанинг, бутун жамиятнинг, шу юртда яшайдиган ҳар бир 
инсоннинг асосий иши, инсоний бурчидир,” – дея таъкидлайди
39
. 
Ҳар бир оқил инсон ва жамиятимизнинг муқаддас вазифаси, айтиш 
мумкинки, ҳаётимизнинг маъноси бўлмиш қобил фарзандлар ўстириш, уларни 
ҳам жисмоний, ҳам маънавий жиҳатдан мукаммал қилиб тарбиялаш, камолини 
кўриш, ота-онаси, Ватанига садоқатли кишилар этиб вояга етказишдан 
иборатдир. Аутизим (грекча “аутос”- “ўзим” деган сўз)- бу психиканинг ўзига 
хос ҳолати бўлиб, бемор ташқи олам, атрофдагилар билан мулоқат қилишни 
истамайди. У ёлғизликни ёқтиради. Яна бир ҳил хатти-ҳаракат ва шундай 
сўзларни такрорлайди. Касалликка доир “аутизм” терминини фанга 1912 йилда 
Э.Блейлер киритган. 
Унинг фикрича хаста одам ўз оламида яшайди. Фикрлаши 
бошқаларникига ўхшамайди. Уларнинг хатти-ҳаракатлари реал воқелик билан 
боғлиқ эмас. Беморларнинг ҳаракатида ҳиссий кечинмалар асосий ўрин тутади. 
Бу касаллик синдироми ўғил болаларда қиз болаларга нисбатан кўп учрайди. 
Касалликнинг илк белгилари уч ёшгача кузатилади. Баъзан килиник белгилар 
барвақт аниқланиши ҳам мумкин. Аспергер синдроми ҳақидаги тушунчамиз 
қандай ривожланди? 1944 йил Австриялик педиатр Ханс Аспергер тўртта 
ўхшаш ёш беморларни айтиб берди. Улар нормал ва юқори ақлга эга эдилар. 
Аммо улар ижтимоий маҳоратга эга эмас эдилар ва жуда тор манфаатларга эга 
эдилар. 
Болалар, 
шунингдек, 
аҳмоқона 
бўлиш 
мойиллиги 
билан 
ўртоқлашдилар. 1981 йил Британиялик психиатр Лорна Винг шунга ўхшаш бир 
қатор тадқиқотларни нашр этди. Унда "Аспергер синдроми" иборасини 
ишлатган. 
Аспергер синдроми 2013 йилгача аутизмнинг барча шакллари битта 
соябон ташхиси остида, аутизм спектрининг бузилиши (АСД) остида 
бирлашганда, Америка Психиатрия Ассотсиатсиясининг диагностикаси ва 
руҳий касалликлар статистик қўлланмасида (ДСМ) келтирилган ноёб ташхис 
эди . Кўпгина шифокорлар ҳали ҳам Аспергер синдроми ёки Аспергернинг 
атамасини ишлатмоқдалар, аммо барча аутизм ташхислари ҳозирда АСД 
ҳисобланади. Аспергер синдроми бўлган одамлар юқори ақлга эга ва ўртача 
оғзаки қобилиятларга қараганда яхшироқ. Аспергер аутизмнинг юқори 
даражада ишлайдиган шакли ҳисобланади. 
Катталардаги Аспергернинг асосий 
белгилари қандай?
Кўпинча АС билан оғриган катталарда когнитив ёки тил 
билими кам кечикади. Катталардаги юқори даражада ишлайдиган АСД 
аломатларини уч соҳага бўлиш мумкин.