Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги Маданият ва спорт ишлари вазирлиги

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

 
1-мавзу.
Ўзбек халқ қўшиқчилиги. 
 
Ўзбек халқи минг йиллар мобайнида ўз хурсандчилигини, дарду-аламини 
қўшиқ ва куй орқали изҳор қилган. Мусиқа ва қўшиқ куйлашга муҳаббат 
Ўзбекистон халқи юрагида доимо мавжуд бўлган.
Ўзбек халқининг мусиқий меъроси йирик 2 йўналишдан: 1-халқ 
қўшиқлари ва чолғу куйлари; 2-оғзаки профессионал меъросидан иборатдир.
Халқ мусиқаси-кенг омма орасида мавжуд бўлган бўлса, профессионал мусиқа 
эса-уста ижрочилар (касбий) санъати махсулидир.
Фольклор мусиқа қўшиқчиликнинг турли жанрларидан иборат. Уларни 
икки гуруҳга ажратсак бўлади: I-гуруҳ: меҳнат (пахта терди, майда), тўй 
маросими (ёр-ёр), маросимий (йиғи, марсиялар), алла. II- гуруҳ: қўшиқ, лапар, 
ялла, ашулалардир. 
I гуруҳ қўшиқларидан иккинчисининг фарқи уларни кенгроқ маънони 
ёритишидадир. Ўзбек профессионал мусиқаси асрлар давомида куйланиб, 
ривожланиб келган бўлса ҳам, XX асрга қадар нота ёзувига туширилмаган. 
Профессионал мусиқа, йирик ҳажмли қўшиқлар, ашула ва рақс тўпламлари, 
мураккаб вокал-чолғу асарлар - мақом, қўшиқ ва мусиқани ўз ичига қамраб 
олган.
Ўзбекистонда бухоро ва хоразм Шашмақомлари мавжуд. Шашмақом 
XVIII асрда бухорода яратилгани учун бухоро Шашмақоми номини олган. 
Хоразмда Шашмақом «Панджгоҳ» қисми билан тўлдирилган. Шашмақом 
қисмлари: уфори - рақс қисми, вокал-чолғу қисми - наср, бу қисм сарахбор 
билан бошланиб, якка хонанда қисми - талқин билан давом этади. Талқиннинг 
таркибига тарона-яъни хор қисми (кўпчилик куйлайди) киради. 
Профессионал мусиқага катта ашула ҳам киради. Халқ хофизларидан 
юқори салоҳият ва ўз касби усталари; Хожи Абдулазиз Расулов, Дамулла 
Халим Ибодов, Леви Бобохоновларни тилга олиш лозим.
Куйлашнинг анъанавий услублари, бунниги, гулиги ва ишкомалардир. 
бунниги-бурунга; гулиги-томоқда куйлаш; ишкома ёки хонакой профессионал 
(купол-танглай товуши) - яхши талаффуз, овоз барча регистрларда равон 
эшитилган.