Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги м у ҳ а й ё ҳ а к и м о в а семасиология


'ЎТИЛ, 5томли, 2-том. —Тошкент, «Ўзбекистон миллий энциклопедияси»



Download 3,53 Mb.
Pdf ko'rish
bet8/64
Sana22.02.2022
Hajmi3,53 Mb.
#109510
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   64
Bog'liq
Semasiologiya (Muhayyo Hakimova)

'ЎТИЛ, 5томли, 2-том. —Тошкент, «Ўзбекистон миллий энциклопедияси». 
2006, 376-бет.
11
www.ziyouz.com kutubxonasi


3. 
Куп маънолиликва омонимия ҳодисапарининг мавжудлиги. 
Тилда бир ном билан бирдан ортиқ маъноларнинг ифодаланиши, 
икки ёки ундан о р ти қ маънолар ном ининг айнан эканлиги ҳам 
маъно ва ном ўртасидаги боғликдик шартли экан ли ги н и ян а 
бир марта исботлайди. М асалан, ўзбек тилидаги қулоқ номи 
қуйидаги маъноларни ифодалайди: 1) Одам ёки ҳайвон н ин г 
ташқи эш итиш аъзоси (одамнинг қулоғи), 2) баъзи нарсаларнинг 
ушлаш, илиб қўйиш ёки маҳкамлаш учун хизмат қиладиган 
қисми (қозон н и н г қулоғи), 3) бош ки йи м ларни н г қулоқдарни 
ва иякни ёпиб, иситиб тутиш учун туш ириб қўйиладиган узун 
қисм и (ш ап к ан и н г қулоғи), 4) баъзи м еханизм ва м усиқа 
асбобларининг бураб ишга туш ириш ёки созлаш учун хизмат 
қиладиган қисми (радионинг қулоғи), 5) ў си м л и к н и н гб ар гёк и
ниҳол ёзадиган ери; дастлабки ниҳолча, баргча (гулнинг қулоғи).
Б ир-бирига умуман яқи н бўлмаган исм м аъноси вату ёқл и
ҳайвон тури ҳам би р хил ном б и лан айтилади: от (қизчанинг 
оти М услима) ва от (қизча минган от ҳуркович эди).
Лекин тилда оз микдорда бўлса-да, маъно ва ном нингтабиий 
б о ғл ан ган к ў р и н и ш л а р и ҳам учрайди. Б ундай б о ғл а н ган
сўзларнинг асосини товушга тақпидни ифодаловчи ва улардан 
ясалган сўзлар таш кил қилади. М асалан, тарақ-т уруқ, қасур- 
қусур, м иёвлам оқ, вовуллам оқ, увуллам оқ, ш аршара. У ш бу 
лексемаларда ш аклнинг маънодан келиб чиқаётганлиги билиниб 
турса-да, товуш га такдид сўзлар турли тилларда бир хил эм ас. 
И тнинг ҳуриш ига такдид сўз ўзбек тилида вов-вов, рус тилида 
эса ав-ав.
Л е к с и к м аъ н о ва ном ўртасидаги б о ғл и қ л и к қ ан д ай
бўлишидан қатъи назар (шартлими, табиийми), у мажбурийдир. 
Зеро, шаклсиз маъно, маъносиз шаклнинг бўлиши мумкин эмас. 
Ф .де С оссю р тил бирлигидаги субстанция (модций том он ) ва 
м а ъ н о н и н г ў заро т а ш к и л эт у в ч и л и к ҳ о л ати н и б и р қ о ғо з 
варағининг икки том онини ўзаро таш кил этувчанлиги билан 
қиёслаган э д и 1. Л екин сўзнинг номи (белгиси, иф ода плани, 
ш акли, ф онети к қобиғи) ва маъноси (мазмун плани) ўртасида,

Download 3,53 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   64




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish