Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги касб-ҳунар таълими маркази

Пахта асали. Илмий номлари: Госсийпиум арборетум, Госсийпиум 
ҳербаcеум Пахта асали ҳудудда ишлаб чиқариладин маҳсулотнинг 50% 
фоизини ташкил қиади. Шуни такидлаб ўтиш муҳимки собиқ иттифоқ 
даврида пестисидларга кўмилган пахта бугунга келиб тоза ҳолда, 
пестисидларсиз етиштирилади. Пестисидларни жуда қимматлиги сабабли 
уларнинг ўрнига паразидларга қарши экологик тоза, қулай ва арзон бўлган 
усулдан фойдаланишади. Ҳар бир дала ёки қишлоқда пахта кушандасига 
қарши капалаклар етиштирилади. Шу сабабли пахта асалининг кимёвий 
ифлосланишига ҳеч бир сабаб йўқ. Пахта асали енгил ёқимли гул ҳиди 
келадиган, ортиқча кислотасиз, қаймоқдай юмшоқ, оч-сариқ қаҳрабо рангли 
хусусиятларга эга. Қолган 50% ишлаб чиқарилган маҳсулот ўзига ҳос бир 
хил –унифлор ўсимликлардан ва асосан тоғли жойлардан олинадиган кўп хил 
– полифлор ўсимликлардан йиғилган асални ташкил этади. 
Янтоқ. Илмий номлари: Алҳаги cанесcенс Л., Алҳаги киргҳисорум 
счренк Л.Дуккакдошлар оиласига мансуб. Янтоқ давомий бутасимон 

---

104 
ўсимлик. Қизилқум ва бошқа жойларда учрайди. Янтоқдан олинадиган асал 
оч-қаҳрабо ранг, бир оз кислотаси юқорироқ, хушбуй гул таъмли бўлади. 
Оққурай. Илмий номлари: Псоралеа друпаcеа Л., Cулен друпаcеум Л. 
Кўп йиллик ўсимлик. Витилиго касаллигини даволашда қўлланилади. Ундан 
оқ рангли, юмшоқ таъм, ҳушбўй ифорли ва аччиқ бўлмаган асал олинади. 
Бўтакўз. Илмий номлари: Cентауреа сқуарроса Л., Cентауреа депресса 
Л. Мураккабгулдошлар оиласига тегишли кўп йиллик ўсимлик. Бўтакўздан 
қаҳрабо 
рангли, 
аччиқроқ 
бўлган 
ўзига 
ҳос 
асал 
олинади. 
Айтиш жоизки Ўрта Осиё иқлими айниқса чўл ва адирлар жуда қуруқ 
ҳисобланади. Шу сабаб олинадиган асалдаги намлик миқдори жуда паст 
даражада(16-17%). Юқорида айтиб ўтилганларнинг ҳаммаси маҳаллий 
асаларичиликнинг мукаммал мисоли тимсолида таъсурот уйғотади. Бу 
ҳудуднинг ички ўзига ҳос асаларичилик тажрибаси ажойиблигига қарамасдан 
айрим ҳолатларга этибор қаратиш жуда зарур. Бунга мисол асалариларнинг 
антибиотиклар билан профилактикаси. Тақиқланган моддаларнинг ҳаддан 
ташқари ишлатилиши ҳолатлари кузатилиши мумкинлиги сабабли эҳтиёт 
бўлиб ёндашув тавсия эилади. Ҳар бир уя бошига шакaр берилиши 
қониқарли миқдорда – ўртача ҳар бир уя учун 5 кг.