Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ж. М.Қурбонов, З. Э. Мамарасулов

2. Монографик усул.
Бу усул бахтсиз ҳодиса юз берган айрим цех, 
участка ѐки корхона бўлимларини ҳар томонлама чуқур ўрганишга асосланган. 
Асосий диққат – эътибор технологик жараѐнларнинг чекланишига, ишлаб 
чиқаришнинг хавфли лаҳзаларига ва санитария-гигиеник меҳнат шароитига 
қаратилади. Бу корхонада рўй берган бахтсиз ҳодисалар, авариялар, касб 
касалликларининг келиб чиқиш сабаблари аниқланади. Корхонада келиб 
чиқиши мумкин бўлган бахтсиз ҳодисаларни аниқлаш имконини беради. Бу 
маълумотлар қурилаѐтган ѐки лойиҳаланаѐтган ўхшаш корхоналарда айнан 
худди шундай бахтсиз ҳодисалар келиб чиқмаслиги учун огоҳлантириш ва 
жараѐнларни ўзгартириш, мукаммаллаштириш чора-тадбирларини кўришда 
катта аҳамиятга эга. 
Жароҳатланиш сабабларини ўрганиш. 
Рўйхатга ва ҳисобга олиш 
бахтсиз ҳодисаларнинг
 
сабабларини аниқлаш имконини бермайди, фақат 
бахтсиз ҳодиса содир бўлиш сабабларини аниқлаш учун материал бўлади, 
холос. 
Ишчининг иш шароитида ишлаш фаолиятини ўрганиш унинг ишлаш 
қобилияти билан иш вақти ўртасида боғланиш борлигини аниқлаш имконини 
беради. Бу боғланиш график шаклида 5-расмда кўрсатилганидек ўзгаради, яъни 
ишчи иш бошлангандан кейин ярим соат давомида иш шароитига тушмаган ва 
созланмаган ҳолатда бўлади. Ярим соатдан кейин иш шароитига 
мувофиқлашади ва бу бир меъѐрда тахминан 3,5 соат давом этади, сўнгра яна 
пасайиш бошланади.
 
 

---

56 
 


Q 
иш 
қоби 
лияти 
+ вақт 
5-Расм. Ишлаш қобилияти билан иш вақти ўртасидаги боғланиш. 
Бахтсиз ҳодисаларнинг юз бериши ҳам худди шу график асосида 
бориши аниқланади. 4 соат давомида ишчининг иш қобилияти чарчаш 
ҳисобига камайса, худди шу сабабга кўра бахтсиз ҳодисалар ҳам вужудга 
келади. 
Ишчининг иш шароитида шикастланишига таъсир кўрсатиб, бахтсиз 
ҳодисага олиб келиши мумкин бўлган сабабларни 6-расмда кўрсатилган схема 
асосида изоҳлаш мумкин. 
6-Расм. Бахтсиз ҳодисага олиб келиши мумкин бўлган сабаблар.