Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ислом каримов

tangens-bussol
deb ataladi. 
Asbob g’altagidan o’tayotgan tok kuchini milliampermetr yordamida o’lchanadi. Shuning 
uchun (3) ifodadan N
g
ni aniqlashda foydalaniladi, ya’ni 

tg
r
In
Н
g
2

(4)
ISHNI BAJARISH TARTIBI 
 
1. 3-rasmda keltirilgan sxema yordamida elektr zanjiri yig’iladi va uning to’g’ri 
ekanligiga ishonch hosil qilish uchun o’qituvchiga tekshirtiriladi. 
2. Tangens-Bussol asbobi yordamida o’ramlarni magnit meridiani tekisligida 
joylashtiriladi. Buning uchun o’ramda tok bo’lmagan vaqtda o’ramni qo’l bilan 
aylantirib, magnit strelkaning ikkala uchi limbdagi shkalaning 0 bo’limlari qarshisida 
joylashishiga erishish lozim. 
3. Reostat qarshiligini zanjirga to’la kiritib, K kalit ulanadi. Bunda magnit strelkasi 
ma’lum bir burchakka og’adi. 

---

3-rasm 
1.
Reostat jilgichini siljitib, milliampermetrning ko’rsatishidan I
1
tok 
kuchining qiymati limbdagi shkala bo’yicha magnit strelkaning 

1
og’ish burchagini 
yozib olinadi. So’ngra g’altakdan o’tayotgan ayni shu tokning yo’nalishini o’zgartirib 
strelkaning 

2
og’ish burchagini yozib olinadi. 

1
va 

2
larning o’rtacha arifmetik 
qiymatini 

1
= (

1
+ 

1
)/2 formula yordamida hisoblanadi.
2.
Reostat jilgichini siljitib, tok kuchining turli I
2
, I
3
,..I
n
qiymatlariga mos 
keluvchi 

burchakning qiymatlarini aniq yozib olinadi (strelkaning daslabki vaziyatiga 
nisbatan og’ish burchagi 45
0
dan ortib ketmasligi kerak). 
3.
Tok kuchining har bir qiymatini va unga mos magnit strelkaning og’ish 
burchagi tangensini (4) formulaga qo’yib, er magnit maydoni kuchlanganligining 
gorizontal tashkil etuvchisi N
g 
hisoblab topiladi. 
4.
N
g
ning o’rtacha qiymatini va tajriba xatoliklari hisoblanadi.
5.
Tajribada olingan natijalarni qo’yidagi jadvalga kiritiladi.
№ 
I 
(mA) 
φ
1
φ
2
φ
o’r
N
g
A/m 
g
> 
A/m 
ΔN
g
A/m 
< ΔN
g
> 
A/m 
(< ΔN
g
>/g
>)100% 
1.
2.
3.