Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ислом каримов номидаги тошкент давлат техника университети термиз филиали

Меҳнатга вақтбай ҳақ тўлаш – тариф тизимида кўзда тутилувчи ишлаб берилган вақт – календар вақт эмас, балки меъёрий вақт учун тўланадиган ҳақни англатади. Вақтбай мукофотли ҳақтўлашда ишчи ишлаб берган вақтидан ташқари, ушбу иш ҳақига маълум бир фоиз ҳисобида мукофот ҳам олади. Меҳнатга ҳақ тўлашнинг аккорд усули ишбай ҳақ тўлашнинг бир тури бўлиб, моҳиятига кўра, бунда бажарилиши керак бўлган ишлар муддатини кўрсатган ҳолда баҳолаш амалга оширилади. Қуйидаги ҳолларда аккорд ҳақ тўлаш тизимидан фойдаланиш мақсадга мувофиқ ҳисобланади.
Ишбай ҳақ тўлаш шаклида ишчининг иш ҳақи қуйидаги формула бўйича топилади:

I_{x = *} n_s

Бу ерда:
I_x– ишчининг ишбай иш ҳақи;
H_m– маҳсулот бирлигининг ишбай нархи, сўм;
n_s-бажарилган жараён ва тайёрланган детал ва буюмлар сони
t – иш турларининг сони.
Мисол: ишчи ой давомида 420 та буюм тайёрлади. Шундан 400 та буюмнинг бир лонаси 500 сўмдан ва 20 та буюмнинг бир донаси 3000 сўмдан. Ишчининг ойлик маоши 260 000 сўм.
I_x= ( 400 * 500 ) + ( 20*3000 ) = 260 000 сўм.
Ишбай нархни қуйидаги формула бўйича аниқлаш мумкин:
H_m = ёки H_m =
Бу ерда:
T_s – мазкур разрядли, соатли, ойлик тариф ставкаси.
Q – Ишлаб чиқарилган маҳсулот сони
V_br – маҳсулот бирлигини тайёрлаш учун кетган вақт нормаси.
Мисол: бир соатда 4 дона детал ишлаб чиқарилган. Мазкур иш разряди учун бир соатлик тариф ставкаси 2 000 сўм белгиланган. Битта маҳсулот учун ишбай нарх 500 сўм.
H_m = = 500
Мисол: ишлаб чиқариш босқичини бажариш учун 0,1 соат вақт нормаси белгиланган. 4-разрядли ишчининг соатли тариф ставкаси 2000 сўм босқичнинг ишбай нархи 200 сўм.


H_m = V * T_s= 0,1 * 2000 = 200
Вақтбай ҳақ тўлашда ишчининг иш ҳақи қуйидагича аниқланади.
I_br= T_s* V
Бу ерда:
V – ишчининг ишлаб берган вақти
Агар ишчининг соатли тариф ставкаси 2000 сўм бўлиб, у бир ойда 176 соат ишлаб берган бўлса, унда ишчининг иш ҳақи 352 000 сўмни ташкил қилади.
I_s= 176 * 2000 = 352 000 сўм.