Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги фарғона давлат университети нажмиддинов элдоржон халилович

Даволашдан олдин	Даволашдан кейин
1	Мебендозол (10%)	100	1	423	100	85 (3-37)	30 (1-7)	70
2	Фенбендазол (22%)	100	1	454	100	90 (2-23)	20 (1-5)	80
3	Албен (20%)	100	1	415	100	80 (5-31)	5 (2)	95
4	Назарот	100	1	404	100	75 (2-27)	75 (3-43)	0

Фарғона вилояти бешариқ тумани “Солижон Норбўтаев” балиқчилик хўжалигида боқилаётган балиқларнинг цестодозларига (лигулидоз) қарши дори препаратларининг самарадорлигини аниқлаш, (Мм).
Шундай қилиб, олиб борилган тадқиқот натижаларига кўра, балиқларни паразити ҳисобланган Лигула интестиналис тури учун албен (20%) дори препарати 95% биологик самара берганлиги аниқланди.

Тажрибадаги балиқлар гуруҳи	Дорилар (доза 1кг озуқага 20 мл)	Тажрибадаги балиқларнинг			Зарарланган балиқлар	20 та балиқни тўлик гельминтологик ёриб кўриш натижасида (ЭИ%, ИИ нусхада)		Самарадорлиги (%)
		Сони	Ёши	Оғирлиги (гр)
						Даволашдан олдин	Даволашдан кейин
1	Мебендозол (10%)	50	1	372	50	80 (1-23)	10 (1-5)	90
2	Фенбендазол (22%)	50	1	333	50	70 (1-29)	35 (1-21)	65
3	Албен (20%)	50	1	384	50	85 (2-42)	25 (1-18)	75
4	Назарот	50	1	412	50	70 (1-25)	75 (3-43)	0

Наманган вилояти Мингбулоқ тумани “Алами” қишлоғида жойлашган “Файзли балиқлар” хўжалигида боқилаётган балиқларнинг нематодозларига (Рафидаскаридоз) қарши дори препаратларининг самарадорлигини аниқлаш, (Мм).
Шундай қилиб, олиб борилган тадқиқот натижаларига кўра, балиқларни нематодозларига қарши мебендозол (10%) дори препарати 90% биологик самара берганлиги аниқланди.
Ligula intestinalis larvae, оддий қора балиқда (муаллиф материали).а–бош қисми; б– дум қисми.
Фарғона водийси сув хавзаларидаги овланадиган (карп ва оқ дўнгпешона) балиқлар асосий гельминтозларига қарши кураш чора тадбирлари

• Балиқчилик хўжаликларида балиқхўр қушларни, хусусан, оддий балиқчини (Larus ridibundus) чўчитиб хайдашни ташкил этиш ва шу йўл билан уларнинг уя қуришига имкон бермаслик;
• Балиқчилик аҳамиятига эга бўлган кўлларда ва сув ҳавзаларида балиқчи қушларнинг колонияларини кўчиб келишининг олдини олиш;
• Балиқхўр қушларнинг уя қуришини олдини олиш мақсадида сув ҳавзалари атрофидаги баланд ўсган ўтларни ўриб ташлаш;
• Сув ҳавзаларида лигулидозлар билан зарарланган балиқлар учраганида, сунъий кўлларда сув сатхини пасайтириш ва барча балиқларни тутиб, бошқа сув ҳавзасига кўчириш тавсия этилади; сув ҳавзасининг туби қуритилади ва санитар ишлов берилади; келгуси йилда соғлом сув ҳавзаларига балиқ чавоқлари (увилдириқлари) ташланади;
• Касалланган балиқлар тўпланган жойлар аниқланади ва уларни тутиш ташкил этилади. Касалланган балиқлар сув ҳавзаларидан йуқотилади;
• Лигулёз бўйича носоғлом хўжаликларда судак (Stizostedion lucioperca) ни кўпайтириш тавсия этилади, чунки бу балиқ тури инвазияларга чалинмайди;

ЛИГУЛЁЗ
Sanguinicola inermis (асл нусха).

• Биологик кураш мақсадида моллюскалар кушандаларидан бўлган, табиий мелиоратор, қора амур балиғини ҳам ҳовузда етиштириш мақсадга мувоффиқ.
• Сув хавзасини сув қуйилиш жойларига моллюскалар ўта олмас даражада ўлчамдаги тутқич тўрларини ўрнатиш мумкин.
• Водород пероксиди дезинфектант сифатида 0.02-0.06 % концентрацияда қўлланилади. Паразитларга қарши 10 мл\литрли эритмасини 10-15 дақиқа мобайнида дезинфекцияланади.
• Эслатма: Балиқларнинг кўп турлари бундай даволаш усулига мосланииши қийин бўлади.
• Ош тузи – натрий хлориди дезинфектант сифатида сангвиниколёз билан зарарланишларда даволаш ванналарига: 1 050 мг\литр (1-5%) миқдорида қўшилиб, 5-15 дақиқа давомида дезинфекцияланади.

САНГВИНИКОЛЁЗ
Текшириш натижаларида Фарғона водийси сув хавзаларидаги овланадиган балиқлар асосий акантоцефалёзлар қўзғатувчиси сифатида Acanthocephalа orhynchoides cholodkowskyi, Pomphorhynchus laevis, Acanthocephalus lucii ва Neoechinorhynchus rutile турлари қайд этилган.
Помфоринхоз. Қўзғатувчиси - Pomphorynchidae оиласига мансуб Pomphorhynchus laevis - йирик ўлчамдаги акантоцефала, қирғичли гельминтдир. Ҳаётий циклларида оралиқ ва резервуар хужайинлар иштирок этади. Оралиқ хужайин вазифасини ёнсузар қисқичбақасимонлар Gammarus pulex ва G. lacustris, резервуар хужайин вазифасини майда карпсимон балиқлар бажаради. Чучук сув балиқлари ичагида акантоцефалалар жинсий вояга етади. Гельминтлар хартумчаси ёрдамида ичак деворини тешади ва жигар ҳамда бошқа органларга махкам ёпишиб олади.
РАФИДАСКАРИДОЗ
Pomphorhynchus laevis;
а–эркак индивиди:
б - хартумчаси,
в - илмоқчалари (оригинал материал)
Текшириш натижаларида Фарғона водийси сув хавзаларидаги овланадиган балиқлар асосий нематодоз қўзғатувчиси сифатида Capillaria tomentosa, Capillaria brevispicula, Rhabdochona chodukini, Dispharagus denudatus, Rhabdochona gnedini, Rhabdochona hellichi, Contracaecum microcephalum, Contracaecum siluri-glanidis, Dioctophyme renale, Philometra ovata, Gnathostoma hispidum ва Raphidascaris acus турлари қайд этилган.