Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги фарғона давлат университети психология тарихи

Экзистенциал психологияга мувофиқ аутентик (хақиқий) ҳаёт билан яшайдиган индивидуумлар ўзларининг шахсий, қайтарилмас сифатларини ўз таъбирларида шундай намоён қиладилар:
1. Ўзларини – қарор қабул қилиш ва унинг оқибатларини талқин қилиш орқали – шахсий ижтимоий ва биологик тажрибаларига таъсир кўрсата олишга қобил одам сифатида;
2. Жамиятни айрим одамларнинг ҳатти-ҳаракатлари билан яратиладиган ва демак, шу одамларнинг ҳаракатлари билан ўзгартириш мумкин бўлган институт сифатида.
(Аутентик одам – бу шундай одамки, ниқоб ортига беркинмайди. Бундай одам айни вақт билан яшайди, шунинг билан бирга ўтмиш тажрибасига таянади ва ўз келажагини лойихалай олади. Лекин, шунинг билан бирга янги шароитлар, оқимлар, вазиятлар билан бирга ўзгаришга қобил).
Аутентик ҳаёт усули уйғунлик ва янгиликка интилиш билан характерланади. Аутентик ҳаёт кечирадиган одамларнинг биологик ва ижтимоий тажрибаси нафислик, дидлилик, интимлилик ва муҳаббат билан йўғрилган. Жасурлик бундай одамларга шубхани ўз шахсий фикрларини шакллантиришда муқаррар “йўлдош” сифатида идрок қилишга ёрдам беради ва улар шубхаларга у ёки бу қарорни қабул қилишларига таъсир кўрсатишига йўл қўйишмайди. Аутентик одамлар ўзлари хақида адашишлари мумкин бўлса ҳам – ўзларига нисбатан синчков диққат ва умумий рефлексивлик (Рефлексия (лот. reflexio – орқага назар) – ўз-ўзини англаш, ўз эмоциялари, ҳиссиётлари, холатлари, қобилиятлари ва хулқларини тахлил қилишга йўналтирилган фикрлаш жараёни.) туфайли – вазиятни тез ўнглашга мойиллик хусусиятига эгалар. Шунинг учун ҳам уларда бой берилган имконият учун, ёки ўзининг юзаки кўриниши хақида онтологик айбдорлик ҳисси йиғилмайди.
Аксинча, илк тараққиёти идеалдан узоқ шароитда кечган ёшлар том маънода дадил бўла олмайдилар, умрларининг охиригача тобе ва аморф (аморф – инерт, мўрт, буюрилганидан ортиқ хеч нарса қилмайди, бугунги ишни эртага қодиради) бўлиб қоладилар. Қарор қабул қила туриб ўзларига ишонмайдилар, шахсий ҳаётий тажрибалари асосида аутентиклиликни шакллантириш учун ўзларининг когнитив қобилиятларидан фойдаланмайдилар. Айтилганлар биринчи навбатда уларнинг хатолардан хулоса чиқара олишни уддалай олмасликларига тааллуқли; бундай одамлар нимани нотўғри қилганликларини тушуниш ўрнига хатоларидан тезроқ қутулишга шошиладилар. Тараққиётнинг хақиқий кечроқ даврига ўтиш ўрнига, улар конформистик-келишувчанлик, етук бўлмаган ҳаёт усулини намоён қилиб атрофдаги одамларнинг хулқидан нусха кўчирадилар.
Конформистик-келишувчан ҳаёт усулига эга одамлар ўзларини ижтимоий ролнинг ижрочиси, деб биладилар. Рамзлаш, тасаввур ва бахолаш уларда сустлашган, оқибатда улар стереотип-қотиб қолган, фрагментар-парчаланган холда мавжуд бўладилар. Уларнинг биологик ва ижтимоий тажрибалари дидлиликдан йироқ ва кўпроқ ҳиссиётга асослангандан кўра кўпроқ, шартномавий муносабатларга ўхшайди. Конформистлар ўтмишни улуғлашлари туфайли уларда онтологик айбдорлик ҳисси йиғилиб бораверади, натижада уларда журъатсизлик ва шахсий қадрсизлик ҳисси пайдо бўлади. Уларнинг дунёқарашида материализм ва прагматизм (Прагматизм - инсонга нима кўпроқ фойда берса, ўшанга кўпроқ аҳамият бериш зарур ғояси) устунлик қилади.