Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги фарғона давлат университети табиий фанлар факультети

4-Мавзу:Иқтисодий географик тадқиқотларда прогнозлаш(башоратлаш)
Режа:

1. 
   Географик башорат ҳақида тушунча.
   
2. 
   Башорат усуллари.
   
3. 
   Табиат компонентларини, башоратли, маълумотномали хусусиятлари
   
4. 
   Сайёравий, минтақавий ва маҳллий башоратлар.
   
5. 
   Ўзбекистон табиат комплексларининг ўзгаришини башоратлаш.
   

1.Географик башорат ҳақида тушунча. Географиядаги энг янги йўналишлардан бири. Географик башоратнинг мақсади географик комплекслар (геотизимлар) нинг келгусидаги ўзгаришларини тадқиқ қилиш ва олдидан айтиб беришдан яъни башорат қилишдан иборат.
Шунга кўра географик башорат табиий географик (табиий шароитни башорат қилиш), демографик (аҳолини башорат қилиш) ва иқтисодий-географик башорат (халқ хўжалиги ривожланишини башорат қилиш) га бўлинади.
Фанда бирор ҳодиса ёки бирон-бир объект ҳолатининг ўзгаришини олдиндан кўра билиш ва айта олиш башорат деб аталади.
Ҳозирги пайтда географияда башоратлаш ва башорат тушунчалари мавжуд:
Башоратлаш - ўрганилаётган объект ҳолатининг ўзгариши ҳақида маълумотлар йиғиш ёки олиш жараёнидир.
Башорат - эса башоратлаш бўйича тадқиқотларнинг натижасидир.
Географик башоратлаш табиий ва ижтимоий-иқтисодий муҳитининг ривожланиши ва ўзгариши ҳақида маълумотлар олиш ва тўплаш жараёнидир.
Географик башорат деб табиий муҳит ва ҳудудий ишлаб чиқариш тизимларининг ўзгаришидаги асосий йўналишларни илмий жиҳатдан олдиндан асослаб беришга айтилади.
1.3. Географик башоратлар турли муддатларга тузилади:

1. 
   Оператив (тезкор) башорат 1 ой муддатга
   
2. 
   Қисқ а муддатли башорат 1 ойдан 1 йилгача
   
3. 
   Ўрта муддатли башорат 1 йилдан 5 йилгача
   
4. 
   Узоқ муддатли башорат 5 йилдан 15 йилгача
   
5. 
   Жуда узоқ муддатли башоратлар 15 йилдан кўпроқ муддатга ишлаб чиқилади.
   

1.4. Маълум бир жойнинг релъефи, тоғ жинслари, тупроқлари, сувлари ўсимлиги ва ҳайвонот дунёси ўзига хос хусусиятларга эга бўлади. Бу хусусиятлар ҳақидаги маълумотлар табиий географик башоратларда ишлатилади.