Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги фарғона давлат университети география кафедраси

9-Амалий машғулот: Табиий шароит ва табиий ресурслар ўзгаришини башорат қилиш.


Мақсад:Талабаларга табиий шароит ва табиий ресурслар ўзгаришини башорат қилишни ўргатиш
Топшириқ: Қуйидаги маълумотлар асосида Ўзбекистоннинг табиий шароити ва табиий ресурсларини ўзгаришини башорат қилишни таҳлил қилинг
Ўзбекистоннинг географик жойлашуви, табиий шароитининг қулайлиги унинг ҳудудидан Шарқ билан Ьарбни боьловчи савдо йўли, хусусан, машҳур Ипак йўли ўтган. Бу эса унинг иқтисодиётини, маданиятини янада ривожланишига сабабчи бўлган. Ўзбекистон ҳудудининг Туркистоннинг марказида жойлашганлиги ва асосан текисликлардан ташкил топганлиги иқтисодий алоқаларни ривожлантириш учун жуда қулай имкониятлар яратиб берган.
Ўзбекистон табиий шароити хилма-хил бўлиб, ёзда ҳам қор ва муз билан қопланган, баландлиги 4688 м га етувчи Хазрати Султон чўққиси билан бирга денгиз сатҳидан 12 м пастда турувчи Мингбулоқ каби ботиьи мавжуд. Республикамизда ёзда ҳарорат офтобда 70-80 С га етувчи, энг кам ёьин тушувчи (Оролбўйида йилига 70-80 мм) чўллар билан бир қаторда, сернам ва салқин (йилига 700-1000 мм) тоьлари, қишда ҳам январнинг ўртача ҳарорати 0 С дан пастга тушмайдиган Сурхон-Шеробод каби қуруқ субтропик водийлар мавжуд.
Республика табиий шароити шунчалик турли-туман, унинг текислик қисмида бир неча юзлаб чақирим юрилса ҳам биронта дарёни учратмайсиз. Аксинча, тоьли қисмида эса ҳар қадамда ажойиб жильа ва сойларни, шаршараларни ҳосил қилиб оқувчи шўх дарёларникўриш мумкин. Ўзбекистон, айниқса ер ости сувларига жуда бой, ер ости сувининг кўп қисми Республиканинг текислик ва тоь олди қисмида жойлашган.
Ўзбекистоннинг 71 % ни ишьол қилган текислик қисмида чўлга хос ландшафтлар шаклланган бўлиб ўсимлик ва ҳайвонот дунёси шу шароитга мослашган бўлса, аксинча, тоьли қисмида ландшафтларнинг баландлик минтақаланиши мавжуд. Булар ўз навбатида Ўзбекистон табиатининг нақадар хилма-хил, ўта гўзал ва бетакрор манзарага эга эканлигидан далолат беради.
Ўзбекистон ер усти бойликларидан ташқари ер ости бойликлари билан ҳам машҳур. Ўзбекистон ўз ер ости бойликлари билан ҳақли равишда фаҳрланади - бу ерда машҳур Менделеев даврий системасининг деярли барча элементлари топилган. Ҳозирга қадар 2.7 мингдан зиёд турли фойдали қазилма конлари а маoдан намоён бўлган истиқболли жойлар аниқланган. Улар 100 га яқин минерал хом ашё турларини ўз ичига олади. Шундан 60 дан ортиьи ишлаб чиқаришга жалб этилган. 900 дан ортиқ кон қидириб топилган бўлиб, уларнинг тасдиқланган заҳиралари 970 млрд АҚШ долларини ташкил этади. Шу билан бирга, умумий минерал хом ашё потенциали 3,3 трлн АҚШ долларидан ортиқроқ баҳоланаётганини ҳам айтиб ўтиш керак.
Ьоят муҳим стратегик манбалар - нефтp ва газ конденсати, табиий газ бўйича 155 та истиқболли кон, қимматбаҳо металлар бўйича - 40 дан ортиқ рангли, нодир ва радиоактив металлар бўйича 40, кончилик - кимё хом ашёси бўйича 15 та кон қидириб топилган. Қидириб топилган фойдали қазилмаларнинг ҳозирги даражаси ва у билан боьлиқ ҳолда қимматбаҳо, рангли ва нодир металлар, барча турдаги ёнильи заҳиралари - нефт ва газ конденсати, табиий газ кўпгина минералхом ашё ва қурилиш материаллари хилларининг ьоят бой конларини ўзлаштириш Республиканинг келажагига ишонч билан қараш имкониятини бермоқда

Фойдаланиладиган адабиётлар

1.Богорад Д.И. Конструктивная география района. М.: Мысль, 1965. 407с.
2.Звонакова Т.В. Прикладная геоморфология. М., Высшая школа, 1970. 242с.
3.Солиев А., Қаршибоева Л. Иқтисодий географиянинг назарий ва амалий масалалари.-Т.: Зиё, 1999.
4.Исаченко А.Г. Оптимизация природной среды. М, Мысль, 1980
5.Бабурин В.А., Мазурин Ю.Л. Географические основы управления.-М.: Дело, 2000.
6. Ўрта Осиё ва Ўзбекистоннинг табиий географик атласи Т:,2017. 36-бет
7. www.gwpcacena.org
8. www.Ziyo.net
9. www.gwpcacena.org