Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги Фарғона давлат университети Ижтимоий – иқтисодий факультети Социология йўналиши 2 – босқич талабаласи

3. Haydalma qatlam tuzilishi va uning ahamiyati. Tuproqning qattiq fazasi va undagi bo’shliqlar hajmlarining nisbati haydalma qatlam tuzilishi deyiladi. Tuproqdagi g’ovaklarning diametri 1-2 mm dan kichiklarini kapi-lyar, undan kattalarini nokapillyar g’ovaklik deyiladi. Nokapillyar g’ovakliklardan suv faqat pastga harakat qiladi. Кapillyar g’ovakliklar ko’paysa, ya’ni tuproq zichlashsa suvning yuqoriga harakati tezlashadi. Кapillyar va nokapillyar g’ovakliklar nisbati 1:1 bo’lganda tuproqning suv, havo va oziq rejimi eng qulay bo’ladi. Tuproqning havo, suv, oziq va issiqlik rejimlari haydalma qatlam tuzilishiga bog’liq bo’ladi.

• 3. Haydalma qatlam tuzilishi va uning ahamiyati. Tuproqning qattiq fazasi va undagi bo’shliqlar hajmlarining nisbati haydalma qatlam tuzilishi deyiladi. Tuproqdagi g’ovaklarning diametri 1-2 mm dan kichiklarini kapi-lyar, undan kattalarini nokapillyar g’ovaklik deyiladi. Nokapillyar g’ovakliklardan suv faqat pastga harakat qiladi. Кapillyar g’ovakliklar ko’paysa, ya’ni tuproq zichlashsa suvning yuqoriga harakati tezlashadi. Кapillyar va nokapillyar g’ovakliklar nisbati 1:1 bo’lganda tuproqning suv, havo va oziq rejimi eng qulay bo’ladi. Tuproqning havo, suv, oziq va issiqlik rejimlari haydalma qatlam tuzilishiga bog’liq bo’ladi.

• Tuproq uchta fazadan: qattiq, suyuq va havodan iborat.
• Ma’lum bir tuzilishga ega bo’lgan quruq tuproq og’irligining u egallagan hajmga nisbati tuproqning hajmiy massasi deyiladi va g/sm3 da ifodalanadi. Bo’z tuproqlarning hajmiy massasi haydalma qatlamda 1,2-1,4 g/sm3 atrofida bo’ladi.
• Ishlov berish yordamida haydalma qatlamga kerakli tuzilish beriladi. Turli o’simliklar tuproq zichligiga har xil talab qo’yadi. Кo’pgina o’simliklar tuproq zichligi 1,2-1,3 gr/sm3 bo’lganda yaxshi o’sadi.