Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ғаниев С. К



Download 3,91 Mb.
Pdf ko'rish
bet23/169
Sana14.07.2022
Hajmi3,91 Mb.
#793925
1   ...   19   20   21   22   23   24   25   26   ...   169
Bog'liq
Криптографик усул1.docx

к
i
7
б 
к
2
б 
8
б 
1
-
Х,исоб банки
Б а?
[
к-эмитент
Банк-эквайер
4
б 4а 
Счетлар МБ
2.3-
расм. Internetza мулжалланган кредит тулов тизимининг умумий схемаси.
Кредит карталари ёрдамида Internet орк,али туловларни амалга оши-
ришда к,уйидагилар к,атнашади:


харидор - 
Web-
браузерли компььютерга эга ва Internet дан 
фойдалана олувчи мижоз;
банк-эмитент - 
бунда харидорнинг х,исоб счети жойлашган. 
Банк-эмитент карточкалар чик,аради ва мижознинг молиявий 
мажбуриятларини бажарилишига кафил х,исобланади;
сотувчилар - 
товарлар ва хизматлар каталогларини олиб бо-
рувчи ва мижозлардан харидга буюртма олувчи серверлар; 
банк-эквайерлар - 
сотувчиларга хизмат курсатувчи банклар. 
Хар бир сотувчи хисоб счетини сакловчи ягона банкка эга; 
InternetHum 
тулов тизими-бошкд 
катнашчилар уртасида во-
ситачи вазифасини утовчи электрон компонентлар; 
анъанавий 
тулов тизими - 
карталарга хизмат килувчи молия-вий ва 
технологик воситалар;
тулов тизимининг харакат маркази - 
анъанавий тулов тизи-
ми катнашчилари уртасида ахборот ва технологик алокаларни 
таъминловчи ташкилот;
тулов тизимининг хисоб банки — 
харакат марказининг 
топшириги буйича тулов тизими катнашчилари уртасида 
узаро хисобни бажарувчи кредит ташкилот.
Туловларни схемаси куйидагича амалга оширилади (2.3-расмга 
к,аралсин).
1.
Харидор электрон магазинда товарлар саватини шаклланти- 
ради ва "кредит картаси" тулов усулини танлайди. 
2.
Сунгра кредит картасининг параметрлари (номерли, эгаси 
нинг исми, уз кучини йукртиш санаси) кейинги авториза 
циялаш учун InternetHHHr тулов тизимига узатилиши лозим. 
Бу амал иккита усул ёрдамида бажарилиши мумкин: 
-
магазин орк,али, яъни карта параметрлари бевосита магазин 
сайтига киритилади, сунгра улар InternetHHHr тулов тизимига 
узатилади (2а); 
-
тулов тизимининг серверида (26). 
Иккинчи йулнинг афзаллиги равшан. Бу хрлда карталар ху-
сусидаги маълумот магазинда крлмайди ва, демак, унга учин-
чи шахснинг эга булиши ёки сотувчининг алдаши хавф-


хатари пасаяди. Иккала усулда х,ам кредит карта реквизитла-
рини узатишда нияти бузук, одамлар томонидан уларнинг 
тармокда ушлаб к,олиш имконияти мавжуд. Буни олдини 
олиш учун карта тугрисидаги маълумот шифрланиб узатила-
ди. Демак, харидор-сотувчи, сотувчи-Internet тулов тизими, 
харидор-Internet тулов тизими алокалари химояланган про-
токоллар ёрдамида амалга оширилиши максадга мувофик, 
хисобланади.
3.
InternetHHHr
тулов тизими суровни авторизациялаш учун 
анъанавий тулов тизимига узатади. 
4.
Кейинги кадам банк-эмитентнинг счетларининг онлайнли 
маълумотлар базасини олиб боришига боглик,. Маълумотлар 
базаси булса харакат маркази картани авторизациялаш учун 
банк-эмитентга узатади(4а) ва сунгра унинг натижасини 
олади(4б). Агар бундай база булмаса, харакат маркази
карта 
эгалари счетининг хрлати тугрисидаги маълумотни, стоп- 
варакаларни узи сакдайди ва авторизация суровини бажара- 
ди. Бу маълумотлар банк эмитентлар томонидан мунтазам 
янгиланиб турилади. 
5.
Авторизация натижаси Internet тулов тизимига узатилади. 
6.
Магазин авторизация натижасини олади. 
7.
Харидор авторизация натижасини магазин оркали (7а) ёки 
бевосита Internet тулов тизими оркали (76) олади. 
8.
Авторизациянинг ижобий натижасида: 
-
магазин хизмат курсатади ёки товар жунатади (8а); 
-
харакат маркази хисоб банкига бажарилган транзакция ху- 
сусида х,исоб банкига маълумот беради (86). Харидорнинг 
банк-эмитентдаги счетидан магазиннинг банк-эквайеридаги 
счетига пул утказилади. 
Кредит карточкали тулов тизимининг камчиликлари сифатида 
куйидагиларни курсатиш мумкин:

харидор учун кредит счетини очиш зарурияти;

карточкаларни авторизациялаш ва мижознинг тулашга 


к,одирлигини текшириш зарурияти транзакция утказишдаги 
чик,имларнинг усишига олиб келади ва бундай тизимларнинг 
Internet 
тулов тизимнинг максадли бозори булган микроту-
ловларга мосланишини ёмонлаштиради;
-
кредит карточкаларни туловга кабул килувчи магазинлар 
сонининг чегараланганлиги; 
-
анонимликнинг йуклиги ва бунинг натижасида савдо ту- 
зилмалари томонидан сервис курсатилиши. 
Бу хил тизимлар ичида оммавий туе олганлари - First Virtual, Open 
Market, Cyber Cash 
ва SET протоколидан фойдаланувчи тулов тизимла-

Download 3,91 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   19   20   21   22   23   24   25   26   ...   169




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish