Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги денов тадбиркорлик ва педагогика институти



Download 6,29 Mb.
Pdf ko'rish
bet137/532
Sana04.07.2022
Hajmi6,29 Mb.
#739438
1   ...   133   134   135   136   137   138   139   140   ...   532
Bog'liq
Иқтисодиёт назарияси фанидан ЎУМ пл

Номукаммал рақобат 
шароитида 
эса ишлаб чиқарувчилар 
(сотувчилар) 
ёки 
истеъмолчилар 
(харидорлар)дан 
бирининг 
сони 
чекланган бўлиши уларнинг 


“Иқтисодиёт назарияси" фани
 
Ўқув-услубий мажмуа
 
99 
бозордаги ишлаб чиқариш ҳажмига ва, пировардида, бозордаги нархнинг шаклланишига 
сунъий таъсир кўрсатиш имконини беради. Бундай рақобатнинг турли даражаларида 
нархларнинг шаклланиш хусусиятлари бир-биридан фарқ қилади. Шу сабабли, биз қуйида 
мукаммал рақобат,соф монополия, олигополия ва монопсония шароитида нархларнинг 
шаклланиш хусусиятларини кўриб чиқамиз. 
Мукаммал рақобат шароитида нархнинг шаклланиши. 
Эркин рақобат кураши 
шароитида нархнинг ташкил топиш хусусиятларини тадқиқ этган дастлабки 
иқтисодчилардан бири А.Маршалл ҳисобланади. Унинг фикрича, товарнинг олди-сотди 
жараёнига қадар икки хил, яъни 
сотувчи ва харидор нархлари 
мавжуд бўлади. Назарий 
жиҳатдан ҳар икки нархнинг юқори ва қуйи даражалари мавжуд.Сотувчи ўз товари 
нархининг имкон қадар юқори бўлишидан манфаатдор, чунки бундай нарх унинг фойдаси 
ҳажмини оширади. Бироқ, эркин рақобат шароитида нархни бошқалардан юқори даражада 
белгилашга интилиш мазкур сотувчининг бозордан сиқиб чиқарилишига олиб келиши 
мумкин. 
Сотувчи ва харидор ўртасидаги қулай нархга эришиш борасидаги кураш ҳар икки 
нархнинг мослиги таъминлангунга, яъни бозор нархи пайдо бўлгунга қадар давом этади. 
Шундай қилиб, сотувчининг нархи томонидан ишлаб чиқариш харажатлари, харидор нархи 
томонидан эса сўнгги қўшилган миқдор нафлилиги майдонга тушиб, уларнинг нисбати 
асосида бозор нархи пайдо бўлади. Бу ҳолатни Маршалл шундай ифодалайди: «…«ишлаб 
чиқариш харажатлари» принципи ҳамда «сўнгги қўшилган нафлилик» принципи, шубҳасиз, 
ягона талаб ва таклиф умумий қонунининг таркибий қисми ҳисобланиб, улардан ҳар бирини 
қайчининг битта кесувчи томонига қиёслаш мумкин»
1

Талаб ва таклифнинг мувозанати мукаммал рақобат бозоридаги нархнинг 
шаклланишига мувофиқ келади (9.4-расм). Расмдан кўринадики, фақат нархнинг Р
Е 
даражасидаги талаб миқдорига ишлаб чиқарувчилар томонидан таклиф миқдори мувофиқ 
келади. Нархнинг бу даражадан ҳар қандай пасайиши талабнинг таклифдан ошиб кетишини, 
нархнинг бу даражадан ҳар қандай юқори бўлиши эса, таклифнинг талабдан ошиб кетишини 
келтириб чиқаради. 

Download 6,29 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   133   134   135   136   137   138   139   140   ...   532




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish