Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги бухоро юқори технологиялар муҳандислик-техника институти олий таълимнинг 5542000 – «Нефт ва газ конларини ишга тушуриш ва улардан фойдаланиш»

Расм –14.4. Газсепаратор (трап) лар:
а)-хом ашё радиал киритиладиган; б)- хом ашё тангенциаль (уринма) киритиладиган; в)- хом ашё радиал тирқишли киритиладиган.
1-хом ашёнинг киритилиши; 2-нефтнинг чиқиши; 3-газнинг чиқиши; 4-сувнинг юборилиши; 5-люк; 6-сатҳ ўлчагич; 7-қурилма; 8-сатҳ ростлагич; 9-қалқовичнинг ҳимоя қобиғи; 10-предохранител клапан.

Рам – 14.5. Икки фазали вертикал газсепаратор

Ҳажмий сиғимли сепаратор газ тозалагичларда газ оқими ҳаракати даъвомида унинг тезлиги пасаяди. Бунинг натижасида турли хил оғир аралашмалар сепараторнинг пастки қисмига тушиб туради, ва вақти вақти билан газ оқимининг босими туфайли сепаратордан чиқариб турилади.

Циклон кўринишли газ тозалагич сепараторларда эса (14.2. Б- расм), газ оқими кириш қисмида циклонга нисбатан тангенциал ҳаракатланишда буралишга эга бўлиб, газ оқими паст томонга вентли кўринишда йўналтирилади ва оқим конусли кўриниш сиқилувга эга бўлади. Оқимнинг айланма ҳаракати туфайли, циклоннинг марказий қисмида статик босимнинг камайиши ҳосил бўлади. Натижада газ оқими таркибидаги турли хил аралашмалар, оғир бирикмалар ўз оғирлиги ҳисобидан пастки қисмга, йўналтирилади ва бункерга тупланади. Турли хил аралашмалардан тозаланган газ эса ўз йўналишини ўзгартириб (2) истемолчиларга юборилади. Бункерда тўпланган чанглар ва бирикмалар вақти - вақти билан бункердан чиқарилиб турилади. Циклон кўринишга эга бўлган сепараторлар ўзининг конструктив тузилиши катта бўлмасада, жуда юкори қувватга эга бўлиб ҳажмий сепараторларга нисбатан газнинг яхши тозаланишини амалга ошириш мумкин. Табиий газлар водород сульфиди бирикмалари ва ис газлардан ҳам тозаланади. Бундай тозаланишлар махсус қурилмалар ёрдамида амалга оширилади.
Газни қуритиш: Газнинг таркибида намликнинг бўлиши, уни етказиб беришда анча қийинчиликлар туғдиради. Бу айниқса ташқи шароит ўзгариши билан (ҳарорат, босим) намлик қувурнинг ичида конденсатланади ва қиш фаслида яъни об –ҳаво совиши билан қувурнинг ичида, музлик қатлама ҳосил этиш мумкин, бундай ҳолатда газ қувури шикастланиб авария ҳолатига учрайди. Газнинг таркибида олтингугурт ва кислород, намлик (сув буғи) бўлганда қувурнинг ички (занглаши) емирилиши ошиб боради. Юкоридаги ҳолатларни этиборга олиб, газ кувурларидан тўғри ва унумли фойдаланиш учун, газ ёқилғиси истемолчиларга етказиб беришдан олдин албатта газни қуритиш керакдир. Газларни қуритишда қуйидаги икки хил усуллардан фойдаланилади. Биринчи абсорбцион усул; яъни газ тарки-бидаги сув буғини суюқ сорбентлар ёрдамида ютиш. Иккинчи адсорбцион усул, яъни сув буғини қаттиқ сорбент (моддалар) орқали ютиш билан амалга оширилади.
Суюқ ютувчи моддалар сифатида диэтиленгликоль (С₄Н₁₀О₃) ва триэтиленгликоль (С₄Н₁₄0₂) лардан фойдаланилади. Қаттиқ ютувчи моддалар сифатида эса активлаштирилган алюминий оксиди боксит, бўр ва ҳ.к.з. фойдаланилади. Газни қуритишда абсорибцион усулдан кенг миқиёсда қўлланилади.