|
Ключевые слова:
национальный язык, духовность,
государственный язык, язык и образование, чистота языка.
Annotation:
This article provides feedback on the work being
done to increase the status and prestige of the Uzbek language as
the state language. There is also talk about the teaching of the
state language in secondary schools, the formation of skills in the
appropriate use of language opportunities in the younger
generation, the study of national and foreign languages, the role
and importance of language in social life.
Keywords:
national language, spirituality, state language,
language and education, language purity.
Миллий маънавиятимизнинг асосий мезони бўлган она
тилимизга давлат тили мақоми берилганига бу йил 31 йил
тўлди. Ҳар йили юртимизда 21 октябрь ўзбек тилига давлат
тили мақоми берилган кун, она тилимиз ҳуқуқий муҳофаза
қилинган сана сифатида кенг нишонланади. Мамлакатимизда
сўнгги йилларда давлат тили нуфузини оширишга қаратилган
бир қатор ишлар амалга ошириляптики, улар алоҳида
эътирофга муносиб. Жумладан, 2019 йил 21 октябр куни
ўзбек тилига Давлат тили мақоми берилганлигининг 30
йилигини нишонлаш арафасида Ўзбекистон Республикаси
Президентининг “Ўзбек тилининг давлат тили сифатидаги
нуфузи ва мавқеини тубдан ошириш чора-тадбирлари
тўғрисида”ги Фармони, 2020 йил 10 апрел куни Ўзбекистон
251
Республикасининг “Ўзбек тили байрами кунини белгилаш
тўғрисида”ги Қонуни имзоланди. Унга мувофиқ 21-октябр
санаси юртимизда “Ўзбек тили байрами куни” деб
белгиланди. Бу билан она тилимиз маънавий қадрият
сифатида қонун ҳимоясида эканлиги яна бир бор ўз исботини
топди. Айниқса, Президентимиз Шавкат Миромонович
Мирзиёев БМТ Бош ассамблеясининг 75-сессиясида ўзбек
тилида сўзлаган нутқи нафақат ўзининг долзарблиги билан
жаҳон ҳамжамиятининг эътиборини тортди, балки шу миллат
фарзандлари, шу тилда сўзлашувчи кишилар қалбида чексиз
фахр уйғотди.
Ўзинг мансуб миллат тилини қонун билан ҳимоялаш,
нуфузини ошириш, жаҳон миқёсига олиб чиқиш бу – кичкина
вазифа эмас, бу – ўтмишга ҳурмат ва келажак авлод учун
қилинган улкан ютуқ. Айни пайтда шу тилда сўзлашувчилар
учун катта масъулият ҳамдир. Зеро, тафаккур қилиш ва
сўзлаш қобилияти – Оллоҳнинг одамзодга берган бебаҳо
неъмати. Тилда инсоннинг қалби, ўзи мансуб миллатнинг
маънавий қиёфаси, ўтмиши ва бугуни акс этади. Тил
имкониятларидан яхши хабардор бўлиш, уларни ўринли
ишлатиш кишини яхши суҳбатдошга, дилтортар инсонга,
халқнинг саводли вакилига айлантиради. Бу каби
фазилатларга эга бўлиш учун эса лисоний билим ва
саводхонлик лозим. Тил ҳақидаги билимларни биз, аввало,
оилада, кейин мактабда, она тили дарсларида оламиз. Тилга
ҳурмат, уни севиш, шу тилда гапириш, ўзи мансуб миллат ва
давлат тилини ўрганишдан ғурурланиш туйғуси ҳам айнан
мактабда шаклланади. Шунинг учун ҳам мактабларда тил ва
адабиёт, тил ва тарбия, тил ва миллий ғурур, тил ва нотиқлик
каби жиҳатларга алоҳида эътибор бериш лозим. Ўқувчига
қуруқ қоидаларни ёдлатиш эмас, балки тил имкониятлиридан
фойдаланиб фикрини гўзал ифодалашни ўргатиш бугунги
кун она тили таълимининг асосий вазифасидир.
Маълумки, мамлакатимиздаги умумтаълим мактабларида
таълим асосан ўзбек тилида, шунингдек, рус, инглиз,
қорақалпоқ, қозоқ, тожик сингари бошқа тилларда ҳам олиб
борилади.
Яқинда
шаҳримизда
очилган
хусусий
мактабларнинг
фаолияти
билан
қизиқиб
кўрдим.
Ўқувчиларга яратилган шароитлар, таълим олиш имконияти,
252
тажрибали, айниқса, хорижда малака ошириб қайтган
педагогларнинг
ёшларга
билим
бераётгани
кишини
қувонтиради. Аммо хусусий мактабларда таълим фақат рус
ва инглиз тилларида олиб борилар экан. Такидлаш лозимки,
мактабларнинг номи ҳам шу тилларда. Бу ҳолат адабиёт
ўқитувчиси сифатида мени бироз ранжитди. Чет тилларини
ўрганиш, ўзга маданиятлар билан танишиш бу жуда яхши,
албатта. Лекин ёт тилни она тилида таълим олиб туриб ҳам
ўрганиш мумкин. Ахир она тилини ўрганиш ўзи мансуб
маданиятни
ўрганиш,
ўз
тарихини,
урф-одат
ва
қадриятларини билиш ҳамдир. Она тилини чуқур ўрганиш
миллий ўзликни англаш ҳамдир. Ўзбек тилимиз бизга фахр
бахш этиб жаҳон минбарларида янграётган бир пайтда
хусусий мактабларда рус ва инглиз тиллари қаторида таълим
ўзбек тилида олиб бориладиган синфларнинг ҳам бўлиши –
давлат тилига алоҳида эътиборнинг белгиси деб ўйлайман.
Тилнинг ижтимоий соҳадаги ўрни ҳақида гап кетганда турли
реклама, маҳсулот, хизмат кўрсатиш, хусусий бино ва
иншоотларга қўйилган номлар ҳақида тўхталмасликнинг
иложи йўқ. Бу борада оммавий ахборот воситаларида ҳам
кўплаб чиқишлар бўлди ва бўлмоқда. Аммо бу борадаги
муаммолар ҳали тўла бартараф этилган эмас. “Давлат тили
ҳақида”ги қонуннинг 20-моддасида “Лавҳалар, эълонлар,
нархномалар ва бошқа кўргазмали ҳамда оғзаки ахборот
матнлари давлат тилида расмийлаштирилади ва эълон
қилинади ҳамда бошқа тилларда таржимаси берилиши
мумкин” деб белгилаб қўйилганлигига қарамай бу борада
ҳали оғриқли нуқталаримиз бор. Ижтимоий тармоқлардаги
маълумотларга кўра, 200 га яқин миллат вакиллари
истиқомат қиладиган Россияда мамлакат ҳудудида фаолият
юрутувчи ҳар қандай ташкилот давлат тили – рус тилида иш
юритиши, ташкилотни номлашда ҳам рус тилидан
фойдаланиши белгилаб қўйилган. Ёки Францияда бошқа
тилда пешлавҳаси, ёрлиғи ёзилган мулк мусодара қилиниши
қонун билан белгаланган. Бу каби мисолларни кўплаб
келтириш мумкин. Давлат тили нуфузини муҳофаза қилишда
жаҳон тажрибасидан ўринли хулоса чиқариш лозим, албатта.
Халқимизда “Тилга эътибор – элга эътибор” деган ҳикмат
бор. Чиндан ҳам, тил миллат – ғурури, ўзлигини сақлаб
253
қолишнинг асосий мезони. Халқнинг камолоти ва маорифи
тараққиётини тил билан боғлаган жадидлар таъбирича, тил
миллат учун ҳаёт-мамот масаласидир[2,13]. Тилимиз софлиги
ва нуфузи учун курашиш нафақат соҳа вакиллари, балки
барчамизнинг муқаддас бурчимиздир.
Do'stlaringiz bilan baham: |
