222
1. Nishonova S. Komil inson tarbiyasi. – T.: Sharq, 2003.
2. Ravlova N. Ilk yoshdagi bolalarga ta’lim-tarbiya berish. – T.:
O‘qituvchi, 2000.
183
3. Donishmandlar odob-axloq to‘g‘risida. – T.: O‘qituvchi, 1998.
MAKTABGACHA YOSHIDAGI BOLALARNI XALQ
DOSTONLARI ASOSIDA TARBIYALASHNING ILMIY
NAZARIY ASOSLARI
Maktabgacha ta’lim kafedrasi o’qituvchisi M.B.Sharipova,
14-1MT-18 guruh talabasi G.H.Xaydarova
Annotatsiya:
maqolada maktabgacha yoshidagi bolalarini xalq
dostonlari asosida tarbiyalashning ilmiy nazariy asoslari haqida
fikr yuritilgan.
Kalit so‘zlar:
doston, xalq og‘zaki ijodi, folklor, ma’naviy,
tarbiyashunos, hikmat, donolik, aql-zakovat, oqilona, yozma
adabiyot, maqol, naql, otalar so‘zi, donolar so‘zi.
Аннотация:
в
статье
рассматриваются
научно-
теоретические основы воспитания дошкольников на основе
народных эпосов.
Ключевые слова:
эпос
,
устное народное творчество,
фолклор,
духовный,
воспитател,
мудрост,
ум,
сообразителност,
разумный,
литература,
пословица,
афоризм, слово отцов, слово мудрецов.
Annotation:
the article discusses the scientific and theoretical
foundations of educating preschool children on the basis of folk
epics.
Key words:
epic,folklore, folklore, wise, spiritual, tutor, orally,
wisdom, mind, ingenuity, reasonably, literature, proverb,
aphorism, words of fathers, words of wise men
.
Xalqimizning milliy o‘zligini, qadimiy tarixi va tilini, uning hayot
tarzi, an’ana va urf-odatlarini o‘zida
mujassam etadigan,
umumbashariy madaniyatning ajralmas qismi sifatida tan olingan
xalq
san’ati
atoqli
baxshi-shoirlarimiz,
folklorshunos
olimlarimizning fidoyi mehnati, ijodiy tafakkuri bilan asrlardan
asrlarga o‘tib kelmoqda. Mustaqillik yillarida mamlakatimizda
jadal kechayotgan milliy o’zlikni anglash va ma’naviy hurlikni
his etish harakati ajdodlarimiz qalb qo’ri, aql-zakovati,
turmush
223
saboqlari asosida yaratilgan nomoddiy madaniy merosimizni
chuqur bilishni va shu asosda xuddi buyuk ajdodlarimiz kabi turli
bunyodkorlik va yaratuvchanlik ishlarini amalga oshirishni taqozo
etmoqda. Bu esa ko’proq xalqimiz turmush tarzini va og`zaki ijod
durdonalarini yanada chuqurroq o’rganish va targ`ib etish yo’li
bilan amalga oshirilishi qulay. Shu ma’naviy ehtiyojdan kelib
chiqib, xalqimizning o’lmas buyuk eposi “Alpomish” dostonini
alohida, chuqur o’rganish va yosh avlodga o’rgatish dolzarb
dostonaga aylanmoqda. Ayni paytda u uzluksiz ta’lim dasturlarida
ham o’z ifodasini topgan. Chunki,
u orqali yoshlarga xalq
dostonlarining
janriy
tabiati
hamda
badiiy-kompozistion
xususiyatlari, tarbiyaviy ahamiyati xususida nazariy ma’lumotlar
berish
imkoni
tug`ilishi
bilan
bir
qatorda
doston
tarbiyalanuvchilarni milliy qadriyatlarga hurmat-e’tibor, sadoqat
ruhida tarbiyalash, ajdodlarimizdan meros bo’lib kelayotgan urf-
odat va an’analarni anglatish, asrab-avaylash, to’plab-o’rganishga
da’vat etish uchun ham keng yo’l ochadi. Dostonlar xalq ozaki
ijodining eng yirik, salmoqdor, badiiy barkamol janridir. Ular
ma’naviyatimiz va badiiy so’z
san’atimizning tarixiy asoslari va zamini bo’lishi
bilan birga
uning bugungi holatini yanada boyituvchi, rivojlantiruvchi
cheksiz imkoniyatlar manbai hamdir. Dostonlar ajdodlar va
avlodlar jonli aloqasini, vorisligini o’zida mujassamlashtiradi.
Ular xalq ijtimoiy-maishiy hayoti bilan bevosita bog`langanligi
tufayli har bir kishiga o’z xalqi, uning tarixi va kelajagi,
istiqboldagi orzu-umidlari
bilan vobastalikni his etishga, amaliy
faoliyatda esa yuksak axloqiy g`oyalarni asos qilib olishga
yordam beradi. Shuning uchun ham dostonlarni to’plash,
o’rganish va nashr etish hamisha dolzarb vazifa bo’lib kelgan. Bu
ulkan boylikning asosiy tarkibiy qismlaridan birini xalq
dostonlari, jumladan, “Alpomish” dostoni tashkil etadi.
«Alpomish» dostoni xalqimiz orasida juda keng tarqalgan. U
hozir ham ayrim baxshilar tomonidan kuylanib kelinmoqda.
O’zbek folklorshunosligida birinchi marta “Alpomish” dostoni
misolida maktabagcha ta’lim tizimida tarbiyalanuvchilarning yosh
xususiyatiga ko’ra, nazariy aspektda tadqiq qilinib, unda nomlari
tilga olib o’tilgan oilaviy-maishiy marosimlarning tarixiy-hayotiy
asoslari hamda ifoda etilgan barcha
obrazlarning xususiyatlari
224
etnofolkloristik jihatdan badiiy talqin etilgani ochib berilmoqda.
Chunki, bu doston xalqimizning qahramonlik eposi bo’lib, uning
badiiy strukturasi asosida arxaik marosimlar, tuzilishi yotadi.
Bundan tashqari, doston mazmuniga juda ko’p an’anaviy urf-
odatlarimiz, udum va an’analarimiz, ularning amal qilish maqsadi
va o’tkazilish tartibi singdirib yuborilgan. Bu jihatdan doston
xalqimiz madaniy turmush tarzining o’ziga xos badiiy qomusi
sifatida gavdalanadiki, unga xos ana shu jihatni
yoritish bugungi
folklorshunosligimiz oldida turgan muhim dostonalardan biri
sanaladi
Maktabgacha ta
Do'stlaringiz bilan baham: 
