Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги бухоро муҳандислик – технология институти “энергетика” кафедраси

ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ ОЛИЙ ВА ЎРТА МАХСУС ТАЪЛИМ ВАЗИРЛИГИ


БУХОРО МУҲАНДИСЛИК – ТЕХНОЛОГИЯ ИНСТИТУТИ
“ЭНЕРГЕТИКА” кафедраси

«Юқори ҳароратли жараёнлар ва қурилмалар”

ФАНИДАН КУРС ИШИ (ЛОЙИҲАСИ)НИ БАЖАРИШ УЧУН

ЎҚУВ МЕТОДИК ҚЎЛЛАНМА

Бухоро-2020

« Юқори ҳароратли жараёнлар ва қурилмалар” фанидан курс иши (лойиҳаси)ни бажариш бўйича методик қўлланма фан дастури ва ишчи ўқув дастури асосида тайёрланди.

Тузувчи: т.ф.д. Р.Б. Жалилов
асс.M.Р.Чарыева.


Тақризчилар: “Бухороэнергомарказ” АЖ Қозонхона бўлими бошлиғи А.М.Ҳақназаров

“Энергетика” кафедраси доцент.
т.ф.н. З. Тоиров.
Ушбу ўқув услубий қўлланма 2020 йил “____” _________дa «Энергетика» кафедраси муҳокама қилинди (Баённома № ____) ва БухМТИ нинг услубий Кенгаши муҳокамасига тавсия этилди.

БухМТИ нинг услубий Кенгашининг 2020 йил “____”_________даги йиғилишида муҳокама қилинди ва тасдиқланди. (Баённома № ____)

Кириш.
Саноатда иссиқлик технологик мажмуа ўз ичига юқори ҳароратли иссиқлик технологик тизимларни ва уларга кирувчи турли хил саноат печларини ўз ичига олади.Печлар бу иссиқлик қурилмаси булиб, унда бир ёки бошқа турдаги энергия иссиқликка ўзгартирилади ва иссиқлик материалга берилади. ЮҲИТ қурилмалар –малум ҳарорат остида дастлабки моддалар ва материалларни кимёвий ва физик –кимёвий ўзгаришларни амалга ошириш учун мулжалланган технологик қурилмалардир.ЮҲИТ жараёнлар ЮҲИҚ куп жараёнларнинг асосида ётади : Металларни эритиш, машина деталларини тайёрлаш, қурилиш материалларини тайёрлаш, кимё ва нефт ва газ маҳсулотларини олиш, озиқ- овқат саноати ва бошқа соҳаларда қулланилади. Иссиқлик технологик жараёнларнинг асосий хусусиятига қуйидагиларни киритиш мумкин: дастлабки технологик материалнинг таркиби ва агрегат ҳолати, технологик жараёнларнинг поғоналар сони ва унинг тартиби ва технологик жараёнларнинг маҳсулотларининг таркиби ва агрегат ҳолати ёқилғини ёниш маҳсулотларни иштирок этадиган термодинамик параметерлари(ҳарорат,босим).
ЮҲИҚ жараёнларни дастлабки материалларига асосан қаттиқ минерал метал қотишмаларининг ярим маҳсулотлари киритилади. Ушбу ишда жараённинг технологик маҳсулот булиб оҳак ҳисобланади. Оҳак-тоғ жинсларини куйдириш ёки кетма –кет иссиқлик билан ишлов бериш йули билан олинади. Оҳакни олиш учун таъбий карбонат жинислари технологик маҳсулот булиб хизмат қилади: оҳак тош, бур, мармар тош булаклари ва бошқалар оҳакни ишлаб чиқаришда таркиби қуйдагича бўлган карбонат жинслардан фойдалинилади.
СаСо₃90%: МgCО₃≤1.3%: S_io₂≤4% АlO₃₊Fe₂O₃≤2% ваН₂О≤18%.(цемент,гипс,керамика )
Оҳактошни куйдиришнинг асосий босқичи технологик маҳсулот СаСо₃ термик диссоциация бошланиш ҳароратигача қиздириш ва технологик маҳсулотни совутиш ҳисобланади.
Биринчи босқич чегарасида, технологик маҳсулотни t_{т м} дан t_тд гача қиздириш жараёнида махсулотдан намликни чиқариб ташлаш содир бўлади ва карбонат магнийни реакциа буйича тўлиқ термик ажралиш содир булади.
М_g CO₃ ↔Мg О СО₂
Иккинчи босқич чегарасида махсулот максимал хароратгача t_t.m ^maх қиздирилади ва Са Со₃ нинг термик парчаланиши содир булади СаСо₃↔СаО+Со₂ технологиик жараёон барча поғоналари бир ёки бир нечта зонадан ташкил топган реакторларда амалга оширилади.
Шахтани печнинг юқори ҳароратли иссиқлик техник қурилмалари булиб, у шахта фундаментига вертикал ҳолатда ўрнатилган булиб юқори қисмига дастлабки материални юклаш учун мўлжалланган қурилма билан таъминланган, пастки қисми эса –маҳсулотни тукиб олувчи механизм билан таъминланган.
Шахтани печнинг конструктив схемаси юқори ҳароратли зонадан ташқари (ёниш ва куйдириш зонаси (кз)) иккита иссиқлик технологик зонадан ташкил топган: эконамайзер зонаси (эз) ва иссиқлик технологик маҳсулотларни регенератив совутиш зонаси (рсз) табиий газда ишловчи шахтали печнинг (рсз) си орқали фақатгина ёқиш учун зарур бўлган ҳаво миқдори ўтказилади, қолган қисми эса икки қувирли ёқгичга ва КЗга узатилади . Ҳавони тасимлашнинг бундан схемаси ҳавонинг кичик сарф коэфеценларида ҳам, ёқилғиниг тўлиқ ёнишини таъминлайди. Агар ҳаво бир қувурли ёқгич орқали узатилса кимёвий тўла ёнмасликни 30% га оширилади. Икки қувурли ёқгич ва ҳаволи сопло орқали КЗ сига узатиладиган ҳаво, ҳаво қиздиргичдан чиқиб кетувчи газлар иссиқлигидан фойдаланиш йули билан қиздиришимиз мумкин.