Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги бухоро муҳандислик-технология институти

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

40 
2-БОБ. КАСБИЙ ТАЪЛИМДА ЎҚУВЧИЛАРНИНГ 
ИЗЛАНУВЧАНЛИК ВА ИЖОДКОРЛИК ҚОБИЛИЯТЛАРИНИ 
РИВОЖЛАНТИРИШНИНГ ИЛМИЙ-УСЛУБИЙ АСОСЛАРИ 
 
2.1. Касбий таълимда ўқувчиларнинг изланувчанлик ва ижодкорлик 
қобилиятларини ривожлантириш мазмуни 
Касб-ҳунар таълими олдида мустақил қарор қабул қила оладиган ва 
ижодий фикрлайдиган юксак малакали кичик мутахассисликларни тайѐрлаш 
асосий вазифа қилиб белгиланган. 
Ушбу вазифаларни амалга оширишда Республикамизда кенг кўламда 
ишлар олиб борилмоқда.
Жумладан, касб-ҳунар таълимини такомиллаштириш, касб-ҳунар 
коллежлари ўқитувчиларининг малакасини ошириш, ўқитиш жараѐнида 
замонавий педагогик ва ахборот технологияларини қўллашга оид 
фундаментал тадқиқотлар олиб борилган ва натижалари амалда 
қўлланилган.
Касб-ҳунар таълимини такомиллаштиришга қаратилган талайгина 
илмий тадқиқотлар олиб борилаѐтган бўлсада, таълим олувчиларнинг 
мустақил ва ижодий ишлаш қобилиятларини шакллантириш ва 
ривожлантиришга қаратилган тадқиқотлар кам олиб борилган. Бугунги 
кунда касб-ҳунар коллежлари ўқувчиларини мустақил ишлашга ўргатиш, 
уларнинг ижодий қобилиятларини ривожлантриш замонавий таълим талаби 
бўлиб қолмоқда.
Ўқитиш жараѐнида ўқувчиларнинг қобилиятларини ошириш 
муаммоси мураккаб ва кўп қирралидир. Шунинг учун ўқувчилар илмий-
назарий ва амалий билимларини оширишда уларнинг касбга бўлган 
қизиқиши ва қобилиятини ривожлантириш муҳим аҳамият касб этади. 
Шу ўринда шуни эсдан чиқармаслик керакки, ўқитиш жараѐнида 
ўқувчилар ижодий қобилиятларини ошириш ва уларнинг амалий кўникма, 
малакаларини шакллантириш учун таълим жараѐнига юқори даражали 

---

41 
малакага эга бўлган, қобилиятли ва моҳир усталарни жалб қилиш, уларни 
ҳам ишлаб чиқаришнинг замонавий техника ва технологиялари билан 
таништириш зарур. 
Таълим жараѐни парадигмаси ўзгараѐтган шароитда ўқувчиларнинг 
машғулотларда билимларни мустаҳкамлаш, чуқурлаштириш ва назорат 
қилиш эмас, балки мустақил таълимнинг роли ўсиб бормоқда. 
Бугунги 
кунда касб-ҳунар таълими мазмунининг ўзгаришида 
қўйиладиган талаблар ўзгарди, балки коллежда билим, кўникма ва малакага 
эга бўлиши керак бўлган ўқувчилар, ҳамда ўқитувчининг ўқув жараѐнидаги 
фаолиятига қўйиладиган талаблар ҳам ўзгарарди. 
Замонавий таълим шароитида ўқитувчи педагогик фаолиятни нафақат 
режалаштириш ва лойиҳалаштириш, балки ўқувчиларнинг ўқув фаолияти 
тузилмаси ва мазмунини ишлаб чиқиши, мустақил ишларни ташкил этиш ва 
бошқариши керак. Шунингдек, ўқувчиларнинг билимларни мустақил излаш 
ва топиш, назарий билимларни амалда қўллай олишга ўргатиш муҳим 
аҳамиятга эга бўлиб, таълимнинг бундай ташкил этилиши ўқувчиларда фанга 
бўлган қизиқиши ошади, билим олишлари фаоллашади. 
Касб-ҳунар коллежлари ўқувчиларининг эркин ва мустақил фикрлаш 
ва ижодий қобилиятларини ривожлантириш учун турли муаммоли 
вазиятларда мустақил қарор қабул қилиш малакаларини шакллантиришни 
ҳамда уларнинг таълим жараѐнида фаол иштирокини таъминлайдиган 
замонавий таълим технологиялари ва методларидан фойдаланиш муҳим 
аҳамиятга эга. Замонавий таълим технологиялари ва методларини қўллаш, 
ўқитиш жараѐнида ижодий муҳитни юзага келтиради, ўқувчилар фаоллигини 
оширади, ўқитувчи эса тайѐр билимларни етказувчи эмас, балки 
ўқувчиларнинг билимларини мустақил ўзлаштирилиши учун шароит яратиб 
берувчи, таълим жараѐнининг йўналтирувчиси ѐки маслаҳатчисига айланади. 
Анъанавий ва замонавий таълим технологиялари ўртасидаги фарқни 
қуйидагича кўрсатиш мумкин. 

---

42 
Замонавий касб-ҳунар таълим шароитида ўқувчи фикрлаш ва амалий 
фаолият орқали таҳсил олиш, таҳлил қилиш орқали маълумотни эслаб 
қолиш, мазмунини тушуниш ва амалий фаолиятга боғлаш, амалий машқлар 
ва тажрибалар ўтказиб бориш, мустақил қарор қабул қилиш, янгиликлар 
топиш (изланиш) кўникмасига эга бўлиши керак. 
Касб-ҳунар коллежи ўқитувчисидан таълим жараѐнида фаннинг ўқув 
мақсадлари ва аҳамиятини тушунтира олиши, ўқувчиларни касбга 
қизиқтириш ва йўналтириш, мустақил таълим олишларини ташкил этиш, 
ўқувчилар билим ва кўникмаларини баҳолаш билан бир қаторда билимлар 
манбаини ҳам баҳолаб бориши, яъни доимий изланишлар олиб боришни 
талаб этади.
1.1-жадвал