Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги бухоро муҳандислик-технология институти

фаолияти 
Талабалар 
фаолияти 
Методлар 
 
9
00
–9
10
 
Ташкилий 
қисм – 5 мин 
 
Талабаларни 
йўқлама қилиш. 
Машғулот мавзуси 
ва мақсадларини 
эълон қилиш
 
Диққатларини 
жамлаб 
машғулот 
мавзуси ва 
режасини ѐзиб 
оладилар 
 
 
9
10-
9
40
 
Янги мавзуни 
баѐни 
Янги мавзуга оид 
терминларни 
тушунтириб
Ақлий ҳужум 
методини қўллаб 
қуйидаги савол 
берилади: 
Қандай ѐқа 
турларини биласиз? 
Талабалар ўз 
фикрларини 
айтадилар. 
Мавзуга оид 
маълумотларни 
ўз дафтарлари 
га қайд қилиб 
борадилар. 
Ақлий 
ҳужум 
Маъруза 
Кўргазма
л 
таълим 
методи 
тақдимот
 

---

96 
 
9
40
-10
40
 
Янги мавзуни 
мустаҳкамлаш 
Талабаларга 
муаммоли 
вазиятларни 
яратишга оид 
методни амалда 
синаб кўрилади 
Елка, ѐқа ва ўмиз 
қирқимларига нима 
учун алоҳида 
эътибор талаб 
қилинади? 
Муаммоли
савол ташланади: 
1.
елка, ѐқа ва 
ўмиз 
қирқимларининг 
номутаносиблигини 
келиб чиқиш 
сабаблари 
2.
муаммо 
қандай оқибатларга 
олиб келиши 
мумкин? 
3.
муаммони 
бартараф этиш 
йўллари? 
Талабаларга 3 тадан 
карточкалар 
тарқатилади 
хар бир карточкага 
биттадан жавоб 
ѐзилиши айтилади 
Ҳар бир талаба 
биттадан 
карточкага хар 
бир савол учун 
алоҳида 
биттадан жавоб 
ѐзади 
Муаммоли 
таълим 
методлари 
бумеранг
 

---

97 
10-
00
10
10
 
Муҳокама 
қисм 
Талабалар 
томонидан ѐзилган 
жавоблар йиғилиб 
доскага скотч билан 
ѐпиштирилади, бир-
бирига яқин бўлган 
жавоблар 
умумлаштирилади 
Ҳар бир саволга 
умумий жавобга 
келинади
 
Талабалар 
жавобларни 
умумлаштириш
га ѐрдам 
берадилар 
Якуний 
жавобга ўз 
фикрларини 
билдирадилар 
Мунозара 
 
 
10-
10
10
20
Якуний қисм 
Машғулотга якун 
ясаб муаммоли 
таълим техно-
логиясининг 
аҳамияти асосан 
талабаларни фикр-
лаш қобилиятларини 
ривожлантириш ҳар 
бир талабани 
машғулотга тўлиқ 
жалб этиш таълим 
самарадорлигига 
таъсири ҳақида 
фикрларни баѐн 
этади. 
Уйга вазифа ва 
фойдаланиладиган 
адабиѐтлар рўйхати 
берилади. 
Талабалар 
якуний 
хулосани 
дафтарларига
қайд этадилари 
Уйга вазифани 
ѐзиб оладилар 

---

98 
 
Баҳолаш мезонлари: 
Балл
 
Баҳо
 
Талабаларни баҳолаш мезонлари
 
86-100
 
Аъло
 
1.Фанлар мазмунини билади ва тушунади. 
2. Таълим технологияларидан фойдаланган 
ҳолда машғулотларни ташкил эта олади. 
3. Таълим жараѐнида ўқувчиларга бериладиган 
маълумотларни асослаган ҳолда етказа олади. 
4. Муаммоли вазиятлар методидан самарали 
фойдаланиш кўникмасига эга. 
5. Таълим жараѐни якунида мавзу бўйича 
хулосаларни тўғри шакллантиради, ижодий 
фикрлай олади, мустақил мушоҳада юритади, 
ўз ишининг натижаси юзасидан тасаввурга эга 
бўлади. 
71-85 
Яхши 
1. Фанлар мазмунини билади ва тушунади.
2. Таълим жараѐнини ташкил эта олади. 
3. Талабалар фаоллигини оширади. 
4. Ўз фикрини ис ботлай олади, хато ҳолатларда 
(муаммоли вазиятларда) ўз фикрини асослаб 
бера олмайди. 
54-70 
Қониқарли 
1. Фанлар мазмунини билади ва тушунади.
2. Амалда қўллай олади. 
3. Ўз фикрини тўғрилигини исботлай олмайди. 
 
Ўтказилган машғулотларнинг таҳлили шуни кўрсатадики, машғулот 
давомидаги муаммоли вазиятларни ҳал этишда ўқитувчи талабалар 
фаолиятини фикр юритишининг мантиқий операциялари: таҳлил, синтез, 
таққослаш, аналогия, умумлаштириш, таснифлаш ва хулоса чиқаришга
йўналтиради. 

---

99 
Педагогик амалиѐт даврида касбий таълимда муваффақиятга эришишнинг 
асосий тамойиллари (изчиллик, тизимлилик, узлуксизлик), шунингдек, 
педагогик амалиѐтни ташкил этишнинг асосий тамойиллари аниқланган: 

педагогик назорат талабаларнинг педагогик фаолиятини жамоа 
бўлиб таҳлил қилиш ва уларнинг ўз-ўзини назорат қилиши, ўз-
ўзини таҳлил этиши ва ўз-ўзини баҳолаши; 

педагогик фаолиятни ташкил этишга индивидуал – йўналтирилган 
ва дастурий – вариатив ѐндашувлар; 

педагогик фаолиятга яхлит раҳбарлик қилиш тамойили. 
В.А. Сластѐнин фикрига кўра, педагогик амалиѐт касбий маҳорат – 
бўлажак педагог хусусияти шаклланишининг шарти сифатида қаралади. 
Бизнинг фикримизча, педагогик амалиѐт бўлажак мутахассислар таянч 
тайѐргарлигининг тизим ҳосил қилувчи элементи ҳисобланади. Педагогик 
амалиѐтда назарий билимлар амалий қўлланилади, турли таълимий 
тайѐргарлик амалга оширилади. Шу билан биргаликда, педагог- олимларнинг 
тадқиқотларида талабаларнинг педагогик амалиѐти мақсадлари; уларнинг 
аниқ масалалар билан мувофиқлиги; педагогик амалиѐт жараѐнида таълим 
стандартлари талабларини жорий этиш имкониятлари; талабаларда таълим 
мазмуни ва уни ташкил этиш самарадорлигини баҳолаш кўникмаларининг 
шаклланганлиги, шунингдек, турли янгиликларни киритиш, муаллифлик 
ўқув дастурлари, ўқувчиларнинг руҳий саломатлигини мустаҳкамлаш ва 
сақлаш бўйича услубий технологиялар етарли даражада ўрганилмаганлиги 
ойдинлашди [78]. 
Назарий таълимни амалиѐт билан боғлаш таълим олувчиларни педагог 
фаолият моҳиятини англашга йўналтиришда муҳим дидактик тамойиллардан 
ҳисобланади. У талабаларнинг умумпедагогик, услубий ва ташкилий-
бошқарув кўникмаларини эгаллашида жуда муҳим. 
Албатта педагогик амалиѐтнинг аҳамияти жуда катта (Педагогик 
амалиѐт ўқув дастури 6-илова). Лекин педагогик амалиѐт даврида 
талабаларда ўз-ўзида амалий кўникма ва малакалар шаклланиб қолмайди. 

---

100 
Аммо айрим хорижий манбаларда ўқитувчининг касбий-педагогик 
тайѐргарлиги мазмуни ва тузилишини белгилашда касбий таълим учун 
ажратилган вақтни қуйидагича тақсимлаш тавсия этилади: касбий таълим, 
яъни маълум мутахассисликни эгаллаш учун ажратилган вақтнинг учдан бир 
қисми – педагогик фанларга, учдан бир қисми - предметга оид фанларга, 
учдан бир қисми - педагогик амалиѐтга. 
Жамият, таълим ва ишлаб чиқариш ривожланишининг ҳозирги замон 
даражаси юқори малакали, касбий сафарбарлиги, маҳорати ва маданияти 
юксак, амалий фаолият сирларини пухта эгаллаган мутахассисларни талаб 
этади. Бундай мутахассисларни тайѐрлаш учун узлуксиз касбий-педагогик 
тайѐргарлиги зарур. Бунда талабаларнинг педагогик амалиѐти асосий ўринни 
эгаллайди. 
Педагогик амалиѐт талабаларни касбий-педагогик фаолиятга тайѐрлаш 
воситаси сифатида тизимли ва яхлит жараѐн сифатида намоѐн бўлмоғи керак.
Педагогик амалиѐт бўлажак педагогларда тегишли эҳтиѐжларни ва 
қобилиятни шакллантиришга йўналтирилади; педагогик амалиѐт дастури 
мазмунининг сифатий ва миқдорий характеристикаларининг даражасига, 
талаблар ортишига жавоб беради; таълим муассасаси ва олий ўқув юрти 
ўртасидаги мажбуриятларни аниқ тақсимлашни таъминлайди. 
Ўқитувчи маъруза машғулотларида ўқув материали моҳиятини очиб 
беришда монологли, фикр юритиш ва муҳокама қилиш ҳамда диалогли баѐн 
қилиш методларидан фойдаланилади. 
Монологли баѐн этиш методи орқали ўқитувчи янги тушунчалар, 
фактларнинг мазмуни моҳиятини очиб беради, талабаларга фаннинг тайѐр 
хулосаларини баѐн этади. 
Фикр юритиш ва муҳокама қилиш жараѐнида ўқитувчи мавзуни баѐн 
этиш борасида машғулотларни суҳбат-маъруза шаклида олиб боради. 
Диалогли баѐн қилиш методида ўқитувчи гуруҳдаги талабалар билан 
мулоқотда бўлади ҳамда муаммони қўяди ва талабалар иштирокида унинг 
ечими топилади. 

---

101 
Амалий ва семинар машғулотларини олиб боришда эвристик ижодий 
топшириқлар методидан унумли фойдаланилди. Бунда янги қонуниятлар, 
қоидалар талабалар томонидан ўқитувчи раҳбарлигида умумлаштирилади. Бу 
метод эвристик суҳбат борасида муаммоли масала ва топшириқларни ечиш 
йўли билан амалга оширилди.
Лаборатория машғулотларида техник объектларнинг умумий тузилиши, 
ишлаш принципи, солиштириш, таққослаш, анализ ва синтез қилиш билан 
боғлиқ тадқиқотли топшириқлар методи қўлланилди. Талабалар олдига 
ижодий даражадаги назарий, абстракт ва амалий характерга эга муаммоли 
топшириқлар қўйилди, яъни «Тикувчилик ишлаб чиқариш технологияси» 
махсус фанидан талаба мустақил амалий тайѐргарлик кўриб, машғулотларни 
ташкил қилди. Шубҳасиз, у бундай педагогик жараѐнда муаммоли 
вазиятларга дуч келди ва гуруҳ билан ҳамкорликда ўқитувчи раҳбарлигида 
масала ечимини топди. 
Ўқувчи мустақил мантиқий фикр юритиб, янги тушунча ва янгича 
ѐндашиш усулининг моҳиятини очди.