Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги Бобур номидаги Андижон Давлат университети

Мавжуд бўлган материаллар 6500 жиноятчини 1-категорияга ва 5272 кишини 2-категорияга ўтказиш учун асос бермоқда. Жазони ўтаган ва Москва шаҳрида ва областининг бошқа районларида ўрнашиб қолганлардан 7869 киши ҳисобга олинган.
Мавжуд бўлган материалларга кўра бу гуруҳдагилардан 2000 кишини 1-категорияга, ва 5869 кишини 2-категорияга ўтказиш учун асос бор. Комиссия таркибини Москва области бўйича НКВД Бошқармаси бошлиғи-Реденс, Москва области прокурори ўринбосари–Маслов, Москва шаҳар партия комитети секретари Н.С. Хрушчев ўртоқлардан (зарурат туғилганда Москва шаҳар партия комитети иккинчи секретари–А.А. Волков билан алмаштириш ҳуқуқи билан) иборат тасдиқлашни сўраймиз.
ВКП(б) МК Секретари Н. Хрушчев».¹
Бу жойда икки холатга эътибор қаратиш лозим. Биринчидан, Суд, НКВД област бошқарма бошлиғи, прокурори ва област партия комитети секретаридан иборат бўлиб, у «махсус учлик», «фавқулодда учлик» ёки жўнгина «учлик» деб аталган. Н. Хрушчев эса учликнинг шахсий таркибини тақдим қилиб, уни нимагадир «комиссия» деб айтмоқда. Нима учун?
Чунки Хрушчев репрессиялар ҳақида илтимос қилган вақтда Сиёсий бюро ва Сталин ҳали бу ҳақда қарор қабул қилмагандилар ва шунга мувофиқ репрессия қилувчи органнинг номини ҳали бермаган эдилар, Сталин ҳали бу ҳақда ўйлаётганди. НКВДнинг репрессияни бошлаш тўғрисида ва уни ким ва қандай қилиб ўтказиши ва бундай судни нима деб аташ тўғрисидаги буйруғ Хрушчев 8500 кишини ўлдириш ҳуқуқини беришни сўраб хат ёзган вақтдан 20 кун кейингина чиқарилган эди.
Иккинчидан, на фақат жиноятчилар ва қулоқлар, балки исёнчи, антисовет ва миллатчи ташкилотлар аъзолари, советларга қарши фаолиятни тўҳтатмаган партиялар ҳамда оқ гвардиячилар бирлашган аъзолари, сиёсий банда ва жазо берувчилар аъзолари ва ҳоказолар репрессияга тортилиши кўзда тутилган эди. Хрушчев эса фақат «бешинчи колонна»нинг икки отряди-қулоқлар ва жиноятчилардангина 8,5 минг кишини отишга рухсат сўраган. 1937 йили 30 июлда эса унга «бешинчи колонна» аъзоларидан жами бўлиб 5 минг кишини отишга, 30 минг кишини эса сургун қилишга рухсат берилган. Шунинг ўзидан Хрушчевнинг қанчалик қонхўрлигини ва эркин сайлов олдида қанчалик қўрққанини билиш мумкин. У ахир кейин ҳам Москва ва Москва области бўйича отиш лимитини кўпайтириб берилишини қайта-қайта сўраган ва охири-оқибатда 8500 кишини отилишига эришган.
Ёки бўлмасам Хрушчевнинг сафдоши бўлмиш А.И. Микоян юқорида айтилганидек агар репрессияга қарши чиққудек бўлсак, Сталин бизни шу заҳотиёқ отиб юборарди, шу боис индамай туриш керак эди деб Хитой коммунистларини ишонтирмоқчи бўлган эди. Йўқ асло бундай бўлган эмасди. Аслида эса Анастас Иванович жим турмаган, у Арманистонда СССР Олий Советига депутатликка сайланишда аксинча дод солган. Далиллар келтириш мумкин: